1881 yılında Kiev’de başlayan Yahudi karşıtı ayaklanma kısa sürede pogroma dönüşmüştü. Merkezde başlayan ve Kiev’in çevre köylerine yayılan pogrom Çarlık Rusya tarihinin en kanlı günleri olarak hatırlanırken çarlık makamları şiddeti ve katliamı önleyecek hiçbir girişimde bulunmamıştır. Pogrom’un bahanesi ise Mart ayında İmparator II. Aleksandr’a yapılan suikast olmuştu. Çar, Narodnaya Volya adlı devrimci örgütün gerçekleştirdiği bombalı suikast sonucunda ağır yaralanarak öldü. Narodnaya Volya’nın devrimci Yahudi üyelere sahip olması pogromların nedeni olarak sunuldu. Basın suikastten yargılanan devrimci Hesya Helfman’ın Yahudi bir aileden geldiğini her fırsatta özellikle vurguluyordu. Antisemit vahşeti körükleyen bu etmenlerin sonucunda binlerce ev yakıldı, yıkıldı, yağmalandı, çok sayıda Yahudi tutuklandı, insanlar yoksulluğa ve açlığa mahkum edildi.
O günlere ait bir ağıt 2013 yılında etnomüzikolog Michael Lukin tarafından kaydedilmiş. 1924 Ukrayna doğumlu Frima Braginski’nin annesinden öğrendiği bu ağıt 1895 yılında Yidiş dilinde basılmış bir müzik dergisinde yayımlanmış. Daha sonra ise aynı ağıt 1901 tarihli “Rusya’nın Yidiş Halk Şarkıları” koleksiyonuna alınmış. Birkaç versiyonu olan bu eseri Türkçeye çevirdim:
Kiev’in
karanlık ve ıslak sokağında
Kaldırımda
zarif bir kız,
Oturur
ve yakarır her geçene
“Yok
mu fakire bir sadaka?” diye.
“Ah
güzel kız, vah narin kız”
Niçin
böyle üzgünsün sen?
Zerafetinle,
asaletinle
Kontes
bile kalırken yanında sönük.
Ruslar
ve pençeleri,
Yok
etti her şeyi.
Yıkıldı
evim, bıçaklandı babam,
Dehşetten
öldü annem.
Öfkeden
gözü dönen ağabeyim
O
an hakladı bir katili.
Hiç
isterler mi
Haksızlığa
ses çıkaran Yahudinin yaşamasını?
Zincire
bağlayıp götürdüler onu.
Nasıl
da utanırım elimi uzatıp
Para
isterken insanlardan,
Ey
Tanrı insaf et sen de uzat elini,
Al artık bu dünyadan beni.
*
Pogromlar nedeniyle 1881 ile 1914 yılları arasında 2,5 milyon Yahudi Rusya’yı terk etmiştir.
1881 yılında Kiev’de başlayan Yahudi karşıtı ayaklanma kısa sürede pogroma dönüşmüştü. Merkezde başlayan ve Kiev’in çevre köylerine yayılan pogrom Çarlık Rusya tarihinin en kanlı günleri olarak hatırlanırken çarlık makamları şiddeti ve katliamı önleyecek hiçbir girişimde bulunmamıştır. Pogrom’un bahanesi ise Mart ayında İmparator II. Aleksandr’a yapılan suikast olmuştu. Çar, Narodnaya Volya adlı devrimci örgütün gerçekleştirdiği bombalı suikast sonucunda ağır yaralanarak öldü. Narodnaya Volya’nın devrimci Yahudi üyelere sahip olması pogromların nedeni olarak sunuldu. Basın suikastten yargılanan devrimci Hesya Helfman’ın Yahudi bir aileden geldiğini her fırsatta özellikle vurguluyordu. Antisemit vahşeti körükleyen bu etmenlerin sonucunda binlerce ev yakıldı, yıkıldı, yağmalandı, çok sayıda Yahudi tutuklandı, insanlar yoksulluğa ve açlığa mahkum edildi.
O günlere ait bir ağıt 2013 yılında etnomüzikolog Michael Lukin tarafından kaydedilmiş. 1924 Ukrayna doğumlu Frima Braginski’nin annesinden öğrendiği bu ağıt 1895 yılında Yidiş dilinde basılmış bir müzik dergisinde yayımlanmış. Daha sonra ise aynı ağıt 1901 tarihli “Rusya’nın Yidiş Halk Şarkıları” koleksiyonuna alınmış. Birkaç versiyonu olan bu eseri Türkçeye çevirdim:
Kiev’in karanlık ve ıslak sokağında
Kaldırımda zarif bir kız,
Oturur ve yakarır her geçene
“Yok mu fakire bir sadaka?” diye.
“Ah güzel kız, vah narin kız”
Niçin böyle üzgünsün sen?
Zerafetinle, asaletinle
Kontes bile kalırken yanında sönük.
Ruslar ve pençeleri,
Yok etti her şeyi.
Yıkıldı evim, bıçaklandı babam,
Dehşetten öldü annem.
Öfkeden gözü dönen ağabeyim
O an hakladı bir katili.
Hiç isterler mi
Haksızlığa ses çıkaran Yahudinin yaşamasını?
Zincire bağlayıp götürdüler onu.
Nasıl da utanırım elimi uzatıp
Para isterken insanlardan,
Ey Tanrı insaf et sen de uzat elini,
Al artık bu dünyadan beni.
*
Pogromlar nedeniyle 1881 ile 1914 yılları arasında 2,5 milyon Yahudi Rusya’yı terk etmiştir.
Paylaş: