Arşiv Haberler

“Yiddiş bir Türkçe diyalekti olabilir”

Yeni bir genetik çalışma, Yiddiş konuşanların kökenlerini saptayarak dilin, İpek Yolu üzerindeki İranlı ve Aşkenaz Yahudileri tarafından türetilen bir dil olduğunu ileri sürmekte.

yiddis

Kaynak: Daily Mail

Çeviri: Işıl Demirel

1000 yıldan fazladır konuşulmakta olan Yiddiş (Aşkenaz Yahudilerinin dili) dilinin kökleri uzun yıllardır dil bilimciler tarafından tartışılıyor. Araştırmalar, Yiddiş konuşanların DNA’larının Türkiye’nin Kuzey Doğu bölgesinde bulunan dört antik köye dayandığını öne sürmekte. Aynı zamanda Yiddiş dilinin İranlı ve Aşkenaz Yahudileri tarafından İpek Yolu üzerinde ticaret yaparken türettikleri bir dil olduğunu ileri sürülürken, Yiddiş dilinin Almanca’nın bir diyalekti olduğunu ileri süren popüler fikre de meydan okunuyor.
Sheffield Üniversitesi ve Tel Aviv Üniversitesi’nden bilim insanları Coğrafi Nüfus Yapısı (Geographic Population Structure – GPS) adını verdikleri bir aygıt kullanarak DNA verilerini soy koordinatlarına çevirmeyi başardılar. Bu gelişme, Çin ve Akdeniz arasında tarihsel olarak önemi olan uluslararası bir ticaret yolu olan İpek Yolu’na yakın antik köylerin – Iskenaz, Eskenaz, Ashanaz ve Ashkuz – kimliklendirilebilmesine imkan sağladı. Söz konusu köy adlarının Aşkenaz kelimesinden türediğine inanan bilim insanları bu isimlerin yaklaşık 1500 yıl önce ortaya çıkmış olabileceğini ileri sürmekte.

Konu ile ilgili olarak, Sheffield Üniversitesi Hayvan ve Bitki Bilimleri bölümünden Dr. Eran Elhaik araştırmayı şu sözlerle anlattı:

“Dil, coğrafya ve genetik birbirine bağlıdır. “GPS” adını verdiğimiz “Coğrafi Nüfus Yapısı” aygıtı ile Yiddiş konuşan ve konuşmayanların DNA tabanlarının analiz edilmesi ile Yiddiş konuşanların soy koordinatlarını tahmin edebilmemiz mümkün oldu. Böylelikle dilbilimcilerin yılladır üzerinde tartıştığı Yiddiş’in 1000 yıl öncesine dayandığını söylemek mümkün oldu. Kuzey Doğu Türkiye dünya üzerinde bu isimlerin var olduğu tek yer. Bu da bize Yiddiş’in ilk bin yılda, İpek Yolu üzerinde Asya’dan Avrupa’ya çeşitli malların ticaretini yapan ve bu ticareti tekellerinde tutmak isteyen Yahudi tüccarlar tarafından türetildiğini göstermekte. Onlar bu dili – Yahudiler dışında pek az insanın anlayabildiği ya da konuşabildiği gizli bir dil – türeterek bu ticareti tekellerinde tutmayı başardı.

Bulgularımız, Yiddiş dilinin İranca, Türkçe ve Slav kökenleri olduğuna dair teori ile eşleşmekte ve aynı zamanda bu bulgu bizlere neden Yiddiş dilinde ‘alış’ ve ‘satış’ kavramlarına dair 251 kelime olduğunu da açıklamakta. Bu ancak uzman tüccarlar tarafından üretilmiş bir dilden bekleyebileceğimiz bir şey. Yiddiş, Almanca, Slavca, İbranice’yi içinde barındıran ve Aramca harflerle yazılan ve genellikle eski bir Almanca diyalekti olarak kabul edilen bir dil. Ancak Tel Aviv Üniversitesi’nden Profesör Paul Wexler tarafından ortaya koyulan alternatif bir teoriye göre Yiddiş, hem gramer yapısı hem de kelimeleri ile bir Slav dili ancak zaman içinde Slavca kelime dağarcığı kaybolmuş ve yerini ortak ya da benzer olmayan Almanca kelimelere bırakmıştır. Çalışmanın bulguları Genome Biology and Evolution adlı dergide yayınlanmış ve pek çok araştırmacının Aşkenaz Yahudilerinin birinci binyılın sonunda Hazar İmparatorluğu’nun düşüşünden 500 yıl sonra Avrupa’ya göç etmelerinden önce burada bulunduklarına inandırmıştır. Bu da uluslararası ticaret ağlarının çöktüğü zamana denk gelmektedir.

Yiddiş, Aşkenaz Yahudilerinin birincil dili haline gelmiş, başka kültürlerden kelimeler edinerek zenginleşirken aynı zamanda Slav gramerini de korumayı başarmıştır. Yiddiş, uydurulmuş Almanca kelimeler içermesine rağmen Almanca gramerine sahip olmaması sebebiyle gerek bu dili konuşanlar gerekse de konuşmayanlar tarafından yakışık olmayan bir deyimle ‘kötü Almanca’ olarak adlandırılmışsa da aslında çok muhteşem ve aynı zamanda karmaşık bir dildir. Yiddiş Slav gramerine Almanca kelimelerin adapte edilmesi ile ortaya çıkmış tam bir karışımdır. Bir bakıma dil, Star Wars filmlerinden tanıdığımız Yoda ile aynı önermeleri kullanmaktadır. Örneğin, Yoda’nın dili, bilinen ve uydurulmuş ‘wookie’ ya da ‘jedi’ gibi İngilizce kelimeler içermektedir ancak grameri farklıdır. Kelimeler, cümle içinde alışık olduğumuzdan farklı bir düzende kullanılırlar. GPS soy bağları teknolojisini kullanmak ve bunu DNA tabanına uygulamak, Yiddiş konuşan ve konuşmayanların soylarının kökenlerini DNA’ları yoluyla tespit edebilmemizi mümkün kıldı. GPS adını verdiğimiz bu aygıt ile kadim Aşkenazların 1500 yıldır var olduğunu söylemek mümkün oldu”