Forti Barokas: Kulüp ve Ladino Üzerine Söyleşi

Geçtiğimiz günlerde çıkan Netflix’in başarılı dizisi Kulüp’ü, diziye danışmanlık yapan tiyatrocu Forti Barokas ile konuştuk. Çıkar çıkmaz büyük takdirle karşılanan Kulüp 1950li yılların İstanbul’unu ve özellikle Pera (günümüz Beyoğlu) semtindeki yaşamı canlandırıyor.

Dizideki ana karakterlerin birçoğu Yahudi ve İstanbul Yahudi kültürüne ve yaşamına dair birçok unsur izleyicilere başarılı bir şekilde aktarılıyor. Bir yandan Ladino replikleriyle, öte yandan Şabat akşamlarının ve Purim kutlamalarının canlandırılmasıyla, Kulüp dizisi Yahudi kültürünü Türkiye’deki geniş topluma çok kapsamlı bir şekilde tanıtıyor. Diziye Ladino konusundaki danışmanlığıyla büyük katkı sağlayan tiyatrocu ve yazar Forti Barokas’la söyleştik.

Kenan Cruz Çilli: Merhabalar Forti Hanım. Öncelikle kendinizi okurlarımıza tanıtabilir misiniz? Ladino konuşarak mı büyüdünüz?

Forti Barokas: 1948 İstanbul doğumluyum. Lise mezunuyum. Eşimi 12 yıl önce kaybettim. İki oğlum, iki de erkek  torunum var. Evde Ladino konuşarak büyüdüm. Geleneksel bir Sefarad ailesinin çocuğuyum. Büyük annelerle büyüdüm ve anadilim Ladino’ydu.

‘Geleneksel bir Sefarad ailesinin çocuğuyum. Büyük annelerle büyüdüm ve anadilim Ladino’ydu.’

Kenan Cruz Çilli: Tiyatroya ve oyunculuğa nasıl başladınız?

Forti Barokas: Amatör tiyatro hayatıma 1964 yılında Kültür ve Sanat gençlik derneğinin Eugene O’Neill’in ‘Sonu Gelmeyen Günler’ oyununda rol alarak başladım. Uzun bir aradan sonra 1984 yılında Dostluk Yurdu Derneği’ne [uzun yıllar faal olan bir Yahudi kültür derneği] girdim. İlk olarak hanımlar komisyonunun  bir oyununda kulis amiri olarak görev aldım. Ertesi yıl KONBİTE adlı oyunda bir oyuncunun oyundan ayrılmasıyla kendimi sahnede buldum. Ve hiç ara vermeden gerek hanımlar komisyonunun gerekse MOİZ serilerinde bu güne dek birçok oyunda rol aldım..

Bir tiyatro tutkunuyum. Hiçbir tiyatro oyununu kaçırmam. Hatta bir oyunu 2-3 kez izlediğim olur. Kendimi geliştirmek için 2 yıl Beşiktaş Belediyesi’nin tiyatro kurslarına katıldım. Drama ve doğaçlama dersleri aldım. Birçok oyun yazdım ve birçok oyun yönettim (tabi amatörce).

Kenan Cruz Çilli: Kulüp dizisinin ekibine nasıl dahil oldunuz? Çalışmalarınız ne zaman başladı? Ne tür konularda katkı sağladınız?

Forti Barokas: Kulüp dizisine tanımadığım bir hanımın telefonuyla dahil oldum. Şöyle ki….dizi bir Yahudi ailesini konu alıyor. Senaryonun bazı bölümleri Ladino’ya çevrilecek. Ayrıca başrol oyuncusu da Ladino konuşmalı. Sizden bu konuda yardım istiyoruz dediler. Vallahi ne yalan söyleyeyim hemen olur dedim! Zaten benden bir şey istendi mi hayır demeyi pek bilmem. Ayrıca bu benim için bir onurdu. Yahudilik hakkında pek bilgileri yoktu. Maalesef yıllarca kapalı yaşadığımız için kendimizi yeterince tanıtmadık. Bazı geleneklerimiz konusunda, İspanya’dan Osmanlı’ya gelişimizin hikayesi ve bunun gibi birçok konuda katkım oldu.

‘Gökçe Bahadır çok istekli ve tatlı bir oyuncu, Ladino yetmiyormuş gibi bir de İbranice dua öğrendi.’

Kenan Cruz Çilli: Dizideki ana karakterlerden biri olan Matilda Aseo’yu canlandıran Gökçe Bahadır’a Ladino dersleri de verdiniz. Bu nasıl gerçekleşti? Gökçe’yle nasıl bir çalışmanız oldu?

Forti Barokas: Dizinin başrol oyuncusu olan Gökçe Bahadır’a 3 ay haftada iki kez pandemi dolayısıyla online Ladino dersi verdim. Gökçe çok istekli ve çok tatlı bir oyuncu tabii ki aksanı ve vurguları öğrenmesi biraz zaman aldı, ama ne de olsa sanatçı. Bir dersten öbürüne çalışarak geliyordu. Beni en çok etkileyen ona Şabat mumu duasını öğretmekti. Ladino yetmiyormuş gibi bir de İbranice dua öğrendi. Diziyi izlediğimde o sahneyi kusursuz yaptığını fark ettim çok hoşuma gitti.

Kenan Cruz Çilli: La Kula mahallesi (Galata kulesi ve çevresi) özellikle dizinin ilk bölümünde etkileyici bir şekilde canlandırıldı. Bu mahallede büyümüş biri olarak sizce dizi gençliğinizin mahalle atmosferini ekranlara yansıtabildi mi?

Forti Barokas: La Kula… Evet oralarda doğup büyüyen biri olarak orada o dönem nasıl yaşadığımızı, oraların tam bir Yahudi mahallesi olduğunu uzun uzun anlattım. Dizi o dönemi çok güzel canlandırdı ama bana göre yine eksikler vardı.

‘Pandemide bir Türkçe bir Ladino iki oyun yazdım: Hoşçakal Selanik ve Amigas Para Syempre.’

Kenan Cruz Çilli: Şu an üzerine çalıştığınız farklı projeler var mı?

Forti Barokas: Şu anda çalıştığım projeler… Şalom gazetesinin Ladino sayfasında ve El Amaneser’de Ladino dilinde yazılar yazıyorum. Ayrıca İzzet Bana’nın yönettiği Nes Sefarad Şarkılar Korosu’na, ve son 5 yıldır yine Beşiktaş Belediyesi’nin Türk Sanat Müziği Korosu kursuna devam ediyorum.

Eve kapandığımız sürede iki oyun yazdım biri gerçek bir hayat hikayesinden esinlenerek yazdığım tümü Türkçe Hoşçakal Selanik. Diğeri de Ladino Günü için yazdığım tamamen Ladino bir oyun: Amigas Para Syempre (Her Zaman Dost). İnşallah her ikisini de canlı olarak sahnede sergileriz.

Kenan Cruz Çilli: Mersi muncho Forti! (Çok teşekkürler Forti!)

Forti Barokas’ın yazdığı ve oynadığı oyunlarından bazılarını sizinle paylaşıyoruz.

Türkçe oyunları:

• Sen olmasan ben ne yaparım
• Hayaller ve gerçekler
• Hayat devam ediyor
• Bu balık başka balık
• Votka limon
• Kimse bir yere gitmiyor
• Rapor
• Hoşçakal Selanik

Ladino Günü için yazılmış Ladino oyunları:

• Los machukados
• Los rekuerdos