Yahudilikte idollere inanç yoktur. Ama hahama söylemeyin benim bir idolüm var: Flory Jagoda.
Belki de adını bilmiyorsunuz ama eğer hiç Ladino müzik dinlediyseniz onun Hanuka şarkısını biliyorsunuz: Ocho Kandelikas (Sekiz Mumcuk). Bazıları Ocho Kandelikas’I geleneksel bir Sefarad şarkısı diye bilir ancak aslında Flory Jagoda onu 1983 yazmıştı. Bir klasik haline gelmesinin, ve bir kızına göre bugün 500’den fazla versiyonunun olmasının bir sebebi var.
Flory’nin birçok şarkısı gibi Ocho Kandelikas da herkesin kolaylıkla söyleyebileceği sade ve zevkli bir melodiyle yazılmıştır. Flory’nin kendisi gibi sözler de neşe dolu.
Flory’nin müziğinde bu kadar neşeli oluşu savaş dönemi gençliğinde atlattığı badireleri düşününce inanılmaz geliyor. Flory 1923’te Saraybosna’da müzisyen bir aileye doğdu. Birçok Balkan şehri gibi (Ladino adıyla kısaca) Saray’da da Engizisyon sırasında İspanya’dan gelmiş büyük bir Sefarad toplumu vardı. Naziler şehri 1941 Nisan’ında işgal edince Flory sahte kimlik kullanarak trenle Hırvatistan’daki Split’e kaçtı. Yol boyunca sevdiği akordeonunu çaldı ve yolcuları şarkılarıyla öylesine etkiledi ki biletçi kimliğini kontrol bile etmedi.
Yıllarca ailesi ilerleyen savaştan kaçmaya devam etti ve Hırvatistan sahilindeki adalar arasında taşınıp durdular. Sonunda Flory’nin ailesi kendileri İngilizlerin kurtardığı İtalya’da buldu. Saraybosna Sefarad toplumu ve geride kalan akrabaları yok edilmişti. İtalya’da Flory Harry Jagoda adlı bir Amerikan askerine aşık oldu ve 1946’da savaş gelini olarak Amerika’ya vardı.
O zamandan beri Flory hayatını Ladino dilinde Sefarad müziğini kaydetmeye ve yaşatmaya adadı. Hem anneannesinden hatırladığı Ladino şarkıları Kantikas Di Mi Nona (Anneannemden Şarkılar) hem de Saraybosna anılarını kayıt altına aldı. Bunun üstüne kendi torunları için yazdığı şarkıları La Nona Kanta (Anneanne Şarkı Söylüyor) adıyla kaydetti. Ocho Kandelikas gibi, albümlerindeki şarkılar Balkanların Sefarad yaşamının leziz ve canlı izleriyle dolu – tatlı pastelikos (tatlı hamurişi) ve fiestas (partiler). Şarkılarını dinlemek (hüzünlü olanları dahi) birinci elden onun Sefarad çocukluğu tecrübe etmek, dehşetle yok edilen dünyasından bir kare görmek gibi. Bu nostaljiyi DNA’mda hissediyorum – benim Sefarad ailem yakınlardaki Monastir (Manastır/Bitola) kentindendi. O şehir de savaştı yok edilmişti. Ben de hayatımın çoğunu Balkan Yahudi mirasımın şarkılarını ve anılarını yaşatmaya adadım.
Eğer Flory yolumu aydınlatmamış olsaydı bunu yapamazdım.
Flory birçok kişi için Nona olarak bilinirdi, anneanne. ABD’ye Ladino müziği getiren özverili çalışması için 2002 yılında Ulusal Sanat Fonu’nun en yüksek onuru olan Ulusal Kültür Nişanı’nı kazandı. Flory bir de Flory’nin Alevi adlı bir belgeselin ve İspanya’dan Gelen Anahtar adlı enfes bir çocuk kitabının odağı.
Ben Flory’i şahsen tanıdığımda 90 yaşlarındaydı ama Ladino dünyasındaki etkisi ben 20 yıl önce kariyerime başladığımdan beri üstümde.
Sarah Aroeste’nin Flory kitabı
Onun 1993 basımı Flory Jagoda Şarkı Kitabı aldığım ilk Ladino şarkı kitaplarındandı. O kitaptaki şarkıları yıllar içinde teker teker öğrendim. Birkaç sene önce bir görüşmemizde ona kendi eskimiş ve kullanmaktan sayfaları dökülen kopyamı gösterdim. Kızı bana yırtılmaya başlayan yerine yeni bir kopya verdi ama ben onun eskisini imzalamasını istedim. İçindeki atıf: “Flory Jagoda seni seviyor.”
Flory’nin 29 Ocak’taki vefatından beri yakınlarında fark ettiğim Flory’nin tanıştığı herkese olan gösterdiği bol sevgi. O kadar sevgi doluydu ki – ailesine aşk, Ladino’ya aşk, kültür mirasına aşk ve tabi ki müziğe aşk.
Son yıllarda kızının evinde dost meclislerinde Flory ile şarkı söyleme fırsatım oldu. Hafızası zayıflarken bile Flory asla şarkılarının sözlerini ve melodilerini unutmadı. Son ziyaretimde 94 yaşındaydı ve hala tüm müzik yeteneği ve bulaşıcı neşesi yerindeydi.
Flory benim için kişisel ve profesyonel hedeflerimin vücut bulmuş hali. Ladino müziğe olan sevgisini paylaşarak Flory gelenekleri gelecek nesiller için devam ettirdi. Onun sayesinde ben de ilk çocuğuma hamileyken çocuklarıma bırakabileceğim kendi Ladino şarkılarımı yazmaya başladım. Flory yok olma tehlikesindeki bir kültürün devamı için çocuklarla neşeli bir şekilde paylaşılması gerektiğini anlamıştı. Bu yüzden Ocho Kandelikas çok başarılı. Tüm dünyada Yahudi ve Yahudi olmayan çocuklar (ve yetişkinler) Ladino’nun zevkine onun şarkısını söylerek vard
Buna yaklaşabilecek bir miras bırakmayı umuyorum.
Bu esnada Flory ile tanışma şerefine sahip oldum, onun L’amor (Aşk) adlı şarkısına düğünümde yürüdüm. Torunu ile yemek yapmakla ilgili şarkısı Chiko Ianiko (Küçük İancık) eşliğinde kendi çocuklarımla biskoçikos yaptım.
Bütün bunlardan dolayı gururla onu idol olarak görmeye devam edeceğim: Flory’nin bana ve birçoklarına Sefarad müziğini yaşatarak bize ilham verdiği için.
Sarah Aroeste Ladino kültürü yeni nesillere taşımakta kararlı uluslararası bir şarkıcı, söz yazarı ve activist. Makedonya ve Yunanistan’dan gelen Sefarad aile köklerine dayanarak geleneksel ve original Ladino şarkılarında rock, pop ve jazz tarzlarını bir araya getiriyor.
En sevilen şarkısı Ocho Kandelikas gibi, Ladino müziğin öncü ismi Flory Jagoda hep neşe saçtı.
Sarah Aroeste | 3 Şubat 2021, Kaynak: GlobalJews, Çeviren: Nesi Altaras
Yahudilikte idollere inanç yoktur. Ama hahama söylemeyin benim bir idolüm var: Flory Jagoda.
Belki de adını bilmiyorsunuz ama eğer hiç Ladino müzik dinlediyseniz onun Hanuka şarkısını biliyorsunuz: Ocho Kandelikas (Sekiz Mumcuk). Bazıları Ocho Kandelikas’I geleneksel bir Sefarad şarkısı diye bilir ancak aslında Flory Jagoda onu 1983 yazmıştı. Bir klasik haline gelmesinin, ve bir kızına göre bugün 500’den fazla versiyonunun olmasının bir sebebi var.
Flory’nin birçok şarkısı gibi Ocho Kandelikas da herkesin kolaylıkla söyleyebileceği sade ve zevkli bir melodiyle yazılmıştır. Flory’nin kendisi gibi sözler de neşe dolu.
Flory’nin müziğinde bu kadar neşeli oluşu savaş dönemi gençliğinde atlattığı badireleri düşününce inanılmaz geliyor. Flory 1923’te Saraybosna’da müzisyen bir aileye doğdu. Birçok Balkan şehri gibi (Ladino adıyla kısaca) Saray’da da Engizisyon sırasında İspanya’dan gelmiş büyük bir Sefarad toplumu vardı. Naziler şehri 1941 Nisan’ında işgal edince Flory sahte kimlik kullanarak trenle Hırvatistan’daki Split’e kaçtı. Yol boyunca sevdiği akordeonunu çaldı ve yolcuları şarkılarıyla öylesine etkiledi ki biletçi kimliğini kontrol bile etmedi.
Yıllarca ailesi ilerleyen savaştan kaçmaya devam etti ve Hırvatistan sahilindeki adalar arasında taşınıp durdular. Sonunda Flory’nin ailesi kendileri İngilizlerin kurtardığı İtalya’da buldu. Saraybosna Sefarad toplumu ve geride kalan akrabaları yok edilmişti. İtalya’da Flory Harry Jagoda adlı bir Amerikan askerine aşık oldu ve 1946’da savaş gelini olarak Amerika’ya vardı.
O zamandan beri Flory hayatını Ladino dilinde Sefarad müziğini kaydetmeye ve yaşatmaya adadı. Hem anneannesinden hatırladığı Ladino şarkıları Kantikas Di Mi Nona (Anneannemden Şarkılar) hem de Saraybosna anılarını kayıt altına aldı. Bunun üstüne kendi torunları için yazdığı şarkıları La Nona Kanta (Anneanne Şarkı Söylüyor) adıyla kaydetti. Ocho Kandelikas gibi, albümlerindeki şarkılar Balkanların Sefarad yaşamının leziz ve canlı izleriyle dolu – tatlı pastelikos (tatlı hamurişi) ve fiestas (partiler). Şarkılarını dinlemek (hüzünlü olanları dahi) birinci elden onun Sefarad çocukluğu tecrübe etmek, dehşetle yok edilen dünyasından bir kare görmek gibi. Bu nostaljiyi DNA’mda hissediyorum – benim Sefarad ailem yakınlardaki Monastir (Manastır/Bitola) kentindendi. O şehir de savaştı yok edilmişti. Ben de hayatımın çoğunu Balkan Yahudi mirasımın şarkılarını ve anılarını yaşatmaya adadım.
Eğer Flory yolumu aydınlatmamış olsaydı bunu yapamazdım.
Flory birçok kişi için Nona olarak bilinirdi, anneanne. ABD’ye Ladino müziği getiren özverili çalışması için 2002 yılında Ulusal Sanat Fonu’nun en yüksek onuru olan Ulusal Kültür Nişanı’nı kazandı. Flory bir de Flory’nin Alevi adlı bir belgeselin ve İspanya’dan Gelen Anahtar adlı enfes bir çocuk kitabının odağı.
Ben Flory’i şahsen tanıdığımda 90 yaşlarındaydı ama Ladino dünyasındaki etkisi ben 20 yıl önce kariyerime başladığımdan beri üstümde.
Onun 1993 basımı Flory Jagoda Şarkı Kitabı aldığım ilk Ladino şarkı kitaplarındandı. O kitaptaki şarkıları yıllar içinde teker teker öğrendim. Birkaç sene önce bir görüşmemizde ona kendi eskimiş ve kullanmaktan sayfaları dökülen kopyamı gösterdim. Kızı bana yırtılmaya başlayan yerine yeni bir kopya verdi ama ben onun eskisini imzalamasını istedim. İçindeki atıf: “Flory Jagoda seni seviyor.”
Flory’nin 29 Ocak’taki vefatından beri yakınlarında fark ettiğim Flory’nin tanıştığı herkese olan gösterdiği bol sevgi. O kadar sevgi doluydu ki – ailesine aşk, Ladino’ya aşk, kültür mirasına aşk ve tabi ki müziğe aşk.
Son yıllarda kızının evinde dost meclislerinde Flory ile şarkı söyleme fırsatım oldu. Hafızası zayıflarken bile Flory asla şarkılarının sözlerini ve melodilerini unutmadı. Son ziyaretimde 94 yaşındaydı ve hala tüm müzik yeteneği ve bulaşıcı neşesi yerindeydi.
Flory benim için kişisel ve profesyonel hedeflerimin vücut bulmuş hali. Ladino müziğe olan sevgisini paylaşarak Flory gelenekleri gelecek nesiller için devam ettirdi. Onun sayesinde ben de ilk çocuğuma hamileyken çocuklarıma bırakabileceğim kendi Ladino şarkılarımı yazmaya başladım. Flory yok olma tehlikesindeki bir kültürün devamı için çocuklarla neşeli bir şekilde paylaşılması gerektiğini anlamıştı. Bu yüzden Ocho Kandelikas çok başarılı. Tüm dünyada Yahudi ve Yahudi olmayan çocuklar (ve yetişkinler) Ladino’nun zevkine onun şarkısını söylerek vard
Buna yaklaşabilecek bir miras bırakmayı umuyorum.
Bu esnada Flory ile tanışma şerefine sahip oldum, onun L’amor (Aşk) adlı şarkısına düğünümde yürüdüm. Torunu ile yemek yapmakla ilgili şarkısı Chiko Ianiko (Küçük İancık) eşliğinde kendi çocuklarımla biskoçikos yaptım.
Bütün bunlardan dolayı gururla onu idol olarak görmeye devam edeceğim: Flory’nin bana ve birçoklarına Sefarad müziğini yaşatarak bize ilham verdiği için.
Sarah Aroeste Ladino kültürü yeni nesillere taşımakta kararlı uluslararası bir şarkıcı, söz yazarı ve activist. Makedonya ve Yunanistan’dan gelen Sefarad aile köklerine dayanarak geleneksel ve original Ladino şarkılarında rock, pop ve jazz tarzlarını bir araya getiriyor.
Paylaş: