Arşiv Avlaremoz Dosya Haberler Kültür Sanat

Selanik Yahudilerinin “Kırık Anıları” – Serdar Korucu

Makedonya Çağdaş Sanat Müzesi, “Kırık Anılar 1940-1950” sergisi ile Yunanistan tarihinin en karanlık 10 yılına odaklanıyor. Holokost sırasında Selanik’te yaşananlara ve İç Savaş dönemine…

Selanik’in Türkiye’de yaşayan herkes için farklı bir anlamı var. Osmanlı’nın büyük şehirlerinden biri, Mustafa Kemal ve Nazım Hikmet’in memleketi, 2. Abdülhamid’in sürgün yeri, Sabetayistlerin İzmir’den sonraki merkezi ve Yahudiler için ‘Em Israel’ (İsrail’in anası) ve ‘Yerushalayim de los Balkanes’ (Balkanların Yeruşalayim’i) olarak…

IMG_4874
Selanik’te Holokost kurbanlarını hatırlatan tökezleme taşları © Serdar Korucu

Bugün Selanik’in bu özelliklerinin neredeyse tamamı tarih sayfalarında kalmış durumda. Yunanistan’ın ikinci büyük kenti Selanik’i cazip hale getirense artık sadece doğal güzellikleri ve Osmanlı döneminde çoğu camiye çevrilmiş olan, Dünya Mirası Listesi’nde yer alan ünlü Bizans kiliseleri…

IMG_4948
© Serdar Korucu

“Kırık Anılar 1940-1950. Geçmiş ve Deneyim Arasında” sergisi, Selanik’te derin kırılma yaratan 10 yıla odaklanıyor. Bir yandan 50 bin nüfuslu Selanik Yahudi toplumunun bin 900’e düşmesine neden olan Holokost sürecine… Diğer yandan 2. Dünya Savaşı’nın bitmesi ardından başlayan, İngiltere ve ABD’nin desteğini alan sağcı Yunan Ordusu’nun kazanacağı iç savaşa…

IMG_4979
© Serdar Korucu

Aralık ayının ilk Pazar gününde Yunan Dışişleri Bakanı ve Alman mevkidaşı Frank-Walter Steinmeier’in katılımı ile açılan sergi, Selanik Goethe Enstitüsü, Selanik Yahudi Müzesi, ve Berlin’deki Alman Tarih Müzesi’nin desteği ile gerçekleşiyor. Sergi, Yunanistan’daki Nazi işgali dönemi ve iç savaşın ülkede yarattığı değişime odaklanıyor. Entelektüeller ve sanatçıların eserleri ile…

Osmanlı döneminin Selanik’inin izdüşümü ile başlayan sergi, çok kültürlü hayatın 20. yüzyılın başlarına bıraktığı mirası takip ediyor. Şehrin dört bir yanında hala Yahudi ve Müslüman izlerinin kaldığı günleri…

IMG_4956
© Serdar Korucu

Önce bir yangın kül ediyor şehri. Ardındansa Nazi işgali geliyor. 1941 yılının Nisan ayında Nazi kuvvetleri şehre girdiğinde Yahudi basını yasaklanıyor, hastanelere, konutlara, okullara el konuluyor ve 50 bin kişilik Yahudi toplumunun önde gelen isimleri tutuklanıyor.

IMG_4971
Frangelion / K. Romanos, The Whip, Kairo, 1944. © Serdar Korucu

1943 yılının Mart ayının ardından Yahudilerin tümünün mallarına el konularak ölüm yolculuklarına gönderiliyor. Selanik’in eski tren istasyonundan Bergen-Belsen’e 17, Auschwitz-Birkenau’ya 16 sefer düzenleniyor o dönem. Hepsi de Yahudileri taşıyor. Hepsinin de sonu aynı oluyor: Ölüm…

Nazi işgalcileri 1944 yılının Ekim ayında Selanik’ten ayrılsa da arkalarında bıraktığı şehir eskisi olmuyor, olamıyor. Nisan 1945’te şehre geri dönebilen Yahudi sayısı bin 900. Bu kurtulanlar da imha kamplarından kaçmayı başaran, güney Yunanistan’da saklanan ya da partizanlara katılmak için dağlara çıkanlardan oluşuyor. Ve bu kesimin de içinde bulunduğu Yunan halkı 1946’da ilk seçimlerini yapıyor. Geleceklerine karar vermek için…

Fakat ülkede sular yine durulmuyor. Bu kez iç savaş çalıyor kapısını. İki kesim karşı karşıya geliyor. Bir yanda Batı destekli sağcı Yunan ordusu, karşısındaysa solcular… Sonuç bir kez daha yıkım oluyor…

IMG_4964
Fokion Dimitriadis, Shadow over Athens, 1946. © Serdar Korucu

4 Aralık 2016’da açılan sergi 26 Şubat 2017’ye kadar açık kalacak. Yunan Dışişleri Bakanı Nikos Kotzias’ın dediği gibi “Tarih bir hapishane değil, bir okul olmalı” diyenler için…

IMG_4982
George Hadjimichalis, Stamp archive I. People, 1997, Mixed Media, On loan by Leonidas Beltsios, Macedonian Museum of Contemporary Art © Serdar Korucu