1939 Erzincan Depremi olduğunda memleketin uzağa göçmüş, Anadolu’yu yıllardır görmemiş Sefaradlar New York’ta çıkardıkları La Vara gazetesinde ‘doğduğumuz vatan için’ (nuestra patria de nasimiento) para toplama çağrısı yapmış. Bu eski kupürü paylaşan Amerikalı Sefarad tarihçi Devin Naar diasporadaki Sefaradlara atalarının emsal olması ve Türkiye’ye destek yollamaları için çağrıda bulundu.
Ladino Komunita’dan Joseph Halio’nun transliterasyonuyla 1939’dan haberin Ladino orijinalini ve Nesi Altaras’ın kısmi Türkçe çevirisini paylaşıyoruz.
La Katastrofa Turka – El Dover de Nuestros Sefardim
No ay alma ke no se degoye i korason ke no se adoloriye a meldar la katastrofa ke viene de arivar a la Turkia, nuestra patria de nasimiento. Miles de matados, mas miles de feridos, los ke restaron bivos estan arastrando por las montanyas al aire y al frio espantandose a tornar a sus kazas.
Las novedades dados por los korespondientes aze yorar a meldar los padres kavakando la foya para interar sus ijos y ijas aziendo el intero de sus genitores.
Nunka a avido una semejante kalamidad en la tiera Turka. A siertas vezes meldavamos de semejantes tremoras de tiera, aktos dela natura, ke no se pueden kontrolar, ma eran limitados i akontesian a raros intervalos, ma la katastrofa aktuala es komo el fuego de Sidom i Gemora, arastando vedre i seko, deshando en desdecha miles de almas inosentes.
El governo de los Osmanlis a sido para el puevlo Judio, dezde la Inkizision de Espanya el solo governo ke mos protejo. Mos ayudo, mos resivio en sus tieras sin demandar nada de nozotros.
Sultan Beyazid i los reyes ke vinieron despues de el asta la Turkia Republikana de oy mostraron bienkerensia enverso nozotros, kuando eramos persekutidos en otras tieras eran los Turkos ke mos resivian, eran siempre eyos ke se burlavan a la sivilyasion ke maltratava el Judio ke les dio su Dio.
Si a siertas vezes avia algunos reyes tolerantes en Evropa ke deshavan al Judio bivir en pas, otros venian i destruian todo. Israel estava siempre kon el baston del egzilo, biviendo siempre kon el espanto de loke un nuevo podestador puede ser. Pero, no fue ansi en Turkia. No importa kien era el nuevo Sultan el era tolerente, su relijion le ensenya la tolerensia, esta tolerensia oriental es la enbedia del mundo Kristiano.
Los Sultanes Turkos no demandaron nada de nozotros. Eyos dezeavan protejarmos i ansi por los 450 anyos ke los Judios bivimos en Turkia restemos en pas i lavorando en pas.
Agora viene la ora para nozotros Judios de todas las kolores de venir al ayudo de nuestros ermanos Mohamedanos. Agora es la ora para todos nozotros de mostrar nuestra gratitud a este puevlo ke todo el tiempo no supo ke avlar bien por nozotros.
Judios del todo el Balkan empesando dela Romania asta la Grecha deven una devda de gratitud a los Osmanlis. Es nuestro sakro santo dover de avrir nuestras manos i ayudarlos.
Nuestras sosietas, todas nuestras sosietas deven agora aunarsen, en esta trajedia i venir en ayuda de estos desfortunados.
La Croche Corelada Americana dio 10 mil dolares, los governos de Romania, Serbia, Bulgaria y Grecha dieron sus ayudo. El governo Grego mando una estafa de medikos i nursas para akudir a estas viktimas i es nuestro dover de azer lo mizmo.
El proverbio de Ben Sira es bien dicho agora. “Manda su pan sovre las fases dela agua ke a la fin delos dias lo toparas.”
Mostremos a nuestros ermanos ke la tolerensia mostrada por eyos puede ser pagado agora. Mostredmos a todo el mundo ke el Judio paga bien kon bien.
Egziste en nuestra sivdad mas de una sosieta ke sus miembros son nasidos de Turkia, sosiedades de Chanakale, Edirne, Angora, Izmirma, y mizmo las sosiedades ke aktualmente son de Grecha deven ajuntarsen i desidir en ayudo imidiato para las viktimas de Turkia.
Es en estas oras ke devemos akodrarmos, i si en estas oras mos akeyamos…… Dio save si no metemos en perikolo la vida de nuestros ermanos ke ayinda biven en Turkia.
En estas oras trajikas para nuestros konermanos mostremos jenerozamente i devuamiento. Vengamos a sus ayudo komo lo izimos en el fuego de Izmirna.
Demos loke puedemos al governo Turko en senyo de rekompensa por toda la buendad i tolerensia ke mos an mostrado asta oy.
Estamos seguros ke las sosiedades tomaran la inisiativa i kooperar en kualonke manera posivle por el sukseso de esta enterpriza de Hesed.
Türkiye Felaketi – Biz Sefaradların Görevi
Doğduğumuz vatanda olan felaketi okuyup da boğazı düğümlenmeyen ve kalbi ağrımayan bir kişi yoktur. Binlerce ölü, daha fazla binlerce yaralı, hayatta kalanlar dağlarda mahsur açık havada ve soğukta, evlerine dönmekten korkuyorlar.
Muhabirlerden verilen haberler, çocukları için mezar kazan babalar, ebeveynlerini gömen çocuklar, okuyanları ağlatıyor.
Daha önce Türk topraklarında böylesi bir facia olmadı. Birkaç defa benzer zelzeleler, doğal afetler okumuştuk, kontrol edilemeyen, ama onlar sınırlıydı ve çok nadir aralarla oluyorlardı. Ancak şu anki felaket Sodom ve Gamora’nın yangını gibi: hem yeşili hem kuruyu [hem eskiyi hem yeniyi] götürüyor, binlerce masumu aç bilaç bırakıyor.
Osmanlı devleti Yahudi milleti için İspanya Engizisyonu’ndan beri tek korunaklı devlet oldu bize. Bize yardım etti, bizi topraklarına kabul etti asla bizden bir şey istemeden.
[…]
Şimdi tüm renklerden [görüşlerden] biz Yahudilerin Müslüman kardeşlerimizin yardımına yetişme vakti gelmiştir. […]
Bütün Balkanlardan Yahudiler, Romanya’dan başlayıp Yunanistan’a kadar, Osmanlılara minnet borçludur. Bizim mukaddes kutsal görevimiz elimizi avcumuzu açmak ve onlara yardım etmektir.
Cemiyetlerimiz, tüm kurumlarımız şimdi bir araya geliyor bu trajedide ve talihsizlere yardım ediyor.
[…]
Ben Sira’nın deyişi bugün de doğrudur: Ekmeğini bugün suyun üstüne bırak ki günlerin sona erdiğinde tekrar bulasın.
Kentimizde [New York] üyeleri Türkiye’de doğmuş bir sürü cemiyet var. Çanakkaleliler, Edirneliler, Ankaralılar, İzmirliler cemiyetleri ve bir de bugün Yunanistan’ın olan yerlerden gelenlerin cemiyetlerini de eklemek gerek. Bu cemiyetlerin acilen Türkiye’deki zarar görenlere yardım etmeye karar vermesi gerek. […]
Bu trajik saatlerde kardeşlerimize cömertlik ve özveri göstermeliyiz. Onların yardımında gitmeliyiz, İzmir yangınında yaptığımız gibi. […]
Cemiyetlerimizin gerekli insiyatifi göstereceğinden ve pozitif bir şekilde bu Hesed [içten sevgi] meselesinde başarıya ulaşmak için bir arada çalışacaklarından eminiz.
Bu çağrı size de ilham olduysa
AHBAP: https://ahbap.org/bagisci-ol
1939 Erzincan Depremi olduğunda memleketin uzağa göçmüş, Anadolu’yu yıllardır görmemiş Sefaradlar New York’ta çıkardıkları La Vara gazetesinde ‘doğduğumuz vatan için’ (nuestra patria de nasimiento) para toplama çağrısı yapmış. Bu eski kupürü paylaşan Amerikalı Sefarad tarihçi Devin Naar diasporadaki Sefaradlara atalarının emsal olması ve Türkiye’ye destek yollamaları için çağrıda bulundu.
Ladino Komunita’dan Joseph Halio’nun transliterasyonuyla 1939’dan haberin Ladino orijinalini ve Nesi Altaras’ın kısmi Türkçe çevirisini paylaşıyoruz.
La Katastrofa Turka – El Dover de Nuestros Sefardim
No ay alma ke no se degoye i korason ke no se adoloriye a meldar la katastrofa ke viene de arivar a la Turkia, nuestra patria de nasimiento. Miles de matados, mas miles de feridos, los ke restaron bivos estan arastrando por las montanyas al aire y al frio espantandose a tornar a sus kazas.
Las novedades dados por los korespondientes aze yorar a meldar los padres kavakando la foya para interar sus ijos y ijas aziendo el intero de sus genitores.
Nunka a avido una semejante kalamidad en la tiera Turka. A siertas vezes meldavamos de semejantes tremoras de tiera, aktos dela natura, ke no se pueden kontrolar, ma eran limitados i akontesian a raros intervalos, ma la katastrofa aktuala es komo el fuego de Sidom i Gemora, arastando vedre i seko, deshando en desdecha miles de almas inosentes.
El governo de los Osmanlis a sido para el puevlo Judio, dezde la Inkizision de Espanya el solo governo ke mos protejo. Mos ayudo, mos resivio en sus tieras sin demandar nada de nozotros.
Sultan Beyazid i los reyes ke vinieron despues de el asta la Turkia Republikana de oy mostraron bienkerensia enverso nozotros, kuando eramos persekutidos en otras tieras eran los Turkos ke mos resivian, eran siempre eyos ke se burlavan a la sivilyasion ke maltratava el Judio ke les dio su Dio.
Si a siertas vezes avia algunos reyes tolerantes en Evropa ke deshavan al Judio bivir en pas, otros venian i destruian todo. Israel estava siempre kon el baston del egzilo, biviendo siempre kon el espanto de loke un nuevo podestador puede ser. Pero, no fue ansi en Turkia. No importa kien era el nuevo Sultan el era tolerente, su relijion le ensenya la tolerensia, esta tolerensia oriental es la enbedia del mundo Kristiano.
Los Sultanes Turkos no demandaron nada de nozotros. Eyos dezeavan protejarmos i ansi por los 450 anyos ke los Judios bivimos en Turkia restemos en pas i lavorando en pas.
Agora viene la ora para nozotros Judios de todas las kolores de venir al ayudo de nuestros ermanos Mohamedanos. Agora es la ora para todos nozotros de mostrar nuestra gratitud a este puevlo ke todo el tiempo no supo ke avlar bien por nozotros.
Judios del todo el Balkan empesando dela Romania asta la Grecha deven una devda de gratitud a los Osmanlis. Es nuestro sakro santo dover de avrir nuestras manos i ayudarlos.
Nuestras sosietas, todas nuestras sosietas deven agora aunarsen, en esta trajedia i venir en ayuda de estos desfortunados.
La Croche Corelada Americana dio 10 mil dolares, los governos de Romania, Serbia, Bulgaria y Grecha dieron sus ayudo. El governo Grego mando una estafa de medikos i nursas para akudir a estas viktimas i es nuestro dover de azer lo mizmo.
El proverbio de Ben Sira es bien dicho agora. “Manda su pan sovre las fases dela agua ke a la fin delos dias lo toparas.”
Mostremos a nuestros ermanos ke la tolerensia mostrada por eyos puede ser pagado agora. Mostredmos a todo el mundo ke el Judio paga bien kon bien.
Egziste en nuestra sivdad mas de una sosieta ke sus miembros son nasidos de Turkia, sosiedades de Chanakale, Edirne, Angora, Izmirma, y mizmo las sosiedades ke aktualmente son de Grecha deven ajuntarsen i desidir en ayudo imidiato para las viktimas de Turkia.
Es en estas oras ke devemos akodrarmos, i si en estas oras mos akeyamos…… Dio save si no metemos en perikolo la vida de nuestros ermanos ke ayinda biven en Turkia.
En estas oras trajikas para nuestros konermanos mostremos jenerozamente i devuamiento. Vengamos a sus ayudo komo lo izimos en el fuego de Izmirna.
Demos loke puedemos al governo Turko en senyo de rekompensa por toda la buendad i tolerensia ke mos an mostrado asta oy.
Estamos seguros ke las sosiedades tomaran la inisiativa i kooperar en kualonke manera posivle por el sukseso de esta enterpriza de Hesed.
Türkiye Felaketi – Biz Sefaradların Görevi
Doğduğumuz vatanda olan felaketi okuyup da boğazı düğümlenmeyen ve kalbi ağrımayan bir kişi yoktur. Binlerce ölü, daha fazla binlerce yaralı, hayatta kalanlar dağlarda mahsur açık havada ve soğukta, evlerine dönmekten korkuyorlar.
Muhabirlerden verilen haberler, çocukları için mezar kazan babalar, ebeveynlerini gömen çocuklar, okuyanları ağlatıyor.
Daha önce Türk topraklarında böylesi bir facia olmadı. Birkaç defa benzer zelzeleler, doğal afetler okumuştuk, kontrol edilemeyen, ama onlar sınırlıydı ve çok nadir aralarla oluyorlardı. Ancak şu anki felaket Sodom ve Gamora’nın yangını gibi: hem yeşili hem kuruyu [hem eskiyi hem yeniyi] götürüyor, binlerce masumu aç bilaç bırakıyor.
Osmanlı devleti Yahudi milleti için İspanya Engizisyonu’ndan beri tek korunaklı devlet oldu bize. Bize yardım etti, bizi topraklarına kabul etti asla bizden bir şey istemeden.
[…]
Şimdi tüm renklerden [görüşlerden] biz Yahudilerin Müslüman kardeşlerimizin yardımına yetişme vakti gelmiştir. […]
Bütün Balkanlardan Yahudiler, Romanya’dan başlayıp Yunanistan’a kadar, Osmanlılara minnet borçludur. Bizim mukaddes kutsal görevimiz elimizi avcumuzu açmak ve onlara yardım etmektir.
Cemiyetlerimiz, tüm kurumlarımız şimdi bir araya geliyor bu trajedide ve talihsizlere yardım ediyor.
[…]
Ben Sira’nın deyişi bugün de doğrudur: Ekmeğini bugün suyun üstüne bırak ki günlerin sona erdiğinde tekrar bulasın.
Kentimizde [New York] üyeleri Türkiye’de doğmuş bir sürü cemiyet var. Çanakkaleliler, Edirneliler, Ankaralılar, İzmirliler cemiyetleri ve bir de bugün Yunanistan’ın olan yerlerden gelenlerin cemiyetlerini de eklemek gerek. Bu cemiyetlerin acilen Türkiye’deki zarar görenlere yardım etmeye karar vermesi gerek. […]
Bu trajik saatlerde kardeşlerimize cömertlik ve özveri göstermeliyiz. Onların yardımında gitmeliyiz, İzmir yangınında yaptığımız gibi. […]
Cemiyetlerimizin gerekli insiyatifi göstereceğinden ve pozitif bir şekilde bu Hesed [içten sevgi] meselesinde başarıya ulaşmak için bir arada çalışacaklarından eminiz.
Bu çağrı size de ilham olduysa
AHBAP: https://ahbap.org/bagisci-ol
Paylaş: