Ben Gurion ve İstanbul

Manda döneminde Yishuv’un liderlerinden ve bağımsızlıktan sonra İsrail’in ilk Başbakanı David Ben-Gurion’un Selanik ve İstanbul’da yaşadığını, İstanbul Üniversitesi’nde İsrail’in ilk Cumhurbaşkanı Yitzhak Ben-Zvi ile beraber okuduğunu daha önce anlatmıştık. Ancak Ben-Gurion’un İstanbul’la ilişkisi 1914’te bitmedi.

Galata’da

İkinci Dünya Savaşı’nda Kızıl Ordu’nun Nazileri Doğu Avrupa’dan çıkarmasıyla beraber 1944 yılından itibaren Yahudi toplumlarının durumlarını görmek, hasarın boyutunu anlamak için bazı Siyonist liderler bölgeye geldi. Balkanlardaki durumu anlamak isteyenlerden biri de o zaman Yishuv’un başındakilerden olan David Ben-Gurion’du. 1944 yılındaki Balkan seyahatine Ben-Gurion İstanbul’da başladı. Burada hem Bulgaristan Siyonist Federasyonu’ndan gelen delegelerle buluştu ve haber aldı hem de İstanbul’daki Yahudilerin kurduğu HeHalutz kuruluşunun üyeleriyle buluştu.

HeHalutz (İbranice Öncü) 1905 yılında başlayan bir Yahudi gençlik hareketiydi. 1915’te Ben-Gurion Osmanlı’dan sürülüp ABD’ye döndüğünde bu hareketin öncülerinden olmuştu. Tarım yerleşimi için Yahudileri örgütleyen bir kuruluş olan HeHalutz’un Amerika’daki kadın örgütünü ise 1930’ların başında genç Golda Meir yönetiyordu. HeHalutz savaştan sonra Sosyalist-Siyonist Hashomer Hatzair hareketiyle birleşti. Bu hareketin 1940’larda gizli bir İstanbul örgütü vardı. Hareketle 1910’lardan beri ilişkili olan Ben-Gurion İstanbul’da HeHalutz gençleriyle de görüşmüştü. Yukarıdaki fotoğrafta ortada Ben-Gurion, yanlarda ise Bulgaristanlı Siyonistler ve İstanbullu HeHalutz gençleri var.

Gençlerle Buluşma

1944 Ben-Gurion’un İstanbul’a son gelişi değildi. İsrail kurulup başbakan olmadan önce bir 1946 yılında da İstanbul’u ziyaret etmişti. Bu ziyaret ile ilgili daha az detaya sahibiz. Beit Hatfutsot Müzesi’nin arşivi altta fotoğrafla ilgili sadece Ben-Gurion ve İstanbullu Siyonistler diyor. Bu gençlerin herhangi bir örgütlü oluşumun parçası olup olmadığını söylemiyor. O dönemde İstanbul’da sağ ve sol görüşlü farklı Siyonist gruplar olduğu biliniyor. Bu nedenle bunun bir grubun toplantısı olduğunu kesin olarak söylemek güç. Ancak son sırada sağdan ikinci bıyıklı adam 1944 fotoğrafında Ben-Gurion’un sağındaki şapkalı kişi olabilir. Önden ikinci sıradaki en solda oturan gözlüklü adam da Galata Köprüsü’nde Ben-Gurion’un iki solundaki kişi olabilir. Yani 1946’daki bir HeHalutz toplantısı olmasa da HeHalutz gençlerinin de orada bulunduğunu söyleyebiliriz.

Ben-Gurion bundan sonra, İsrail başbakanı olarak açık bir şekilde Türkiye’ye gelmedi ve Türkiyeli Yahudilerle buluşmadı. 1958 Ağustos’dan Menderes’le gizli bir toplantı için Ankara’ya geldiğinde Ankaralı Yahudilerle görüşüp görüşmediğiniyse bilemiyoruz.