Ken Supiense? Bir Pesah Şarkısı

Pesah şarkılarından Ken Supiense?’nin geçmişi, sözleri, sesi…

Pesah sederinde (sofrasında) müzikal unsurlar önemlidir. İbranice hikayenin makamlı söylenişinden hikayenin farklı yerlerindeki şarkılara bu sesler hem yılda iki kere anlatılan destanın ezberini kolaylaştırır hem de bayram gecesini şenlendirir. Mesela Tanrı’ya Yahudilere verdiği her şey için ‘Bize şunu verdi/Ama önceki verdiği bize yeterdi’ şeklinde ilerleyen ve tüm hikayeyi baştan sona sayan Dayenu (Bize Yeterdi) şarkısı akıllarda en çok yer tutanlardandır.

Bu şarkılardan biri de İbranicesi Ehad Mi Yodea olan Kim (Kendini) Biliyor? şarkısıdır. Yahudi dünyasında daha çok Aşkenaz geleneği olarak bilinen bu şarkının Sefaradlar arasında söylenen bir de Ladino versiyonu vardır. Hatta bir değil, bir sürü Ladino versiyonu vardır. İzmir veya İstanbul’da bile farklı aileler değişik sözlerle söylerler. Sözlü olarak iletilen şarkı 19. yüzyılın sonlarında ve 20.’nin başlarında Osmanlı’da basılan Agada’larda görülmeye başlar.

Bu şarkı da Dayenu gibi tekrar üzerine kuruludur. Yahudiliğin temellerini oluşturan 13 şeyden bahseder. Birden başlar, sonra bir iki, bir iki üç, diye tekrar ederek devam edebilir. Veya birden başlar, sonra 13, ve oradan azalarak devam eder.

Şarkının tekrarsız kısa versiyonunu buradan dinleyebilirsiniz:

Dinlediğiniz versiyonun sözleri şöyledir: (Kaynak: Haggadot)

Ken supiense i entendiense,

alavar al Dio kreense.

Kualo es el uno (1)?

Uno es el Kriador

Baruhu ubaruh Shemo.

Ken supiense i entendiense,

alavar al Dio kreense.

Kualo son los tredje?

Tredje (13) son los ikarim.

Dodje (12) ermanos kon Yosef.

Onze (11) ermanos sin Yosef.

Diez (10) mandamientos de la Ley.

Mueve (9) mezes de la prenyada.

Ocho (8) dias de la milá.

Siete (7) dias de la semana.

Sesh (6) livros de la Mishna.

Sinko (5) livros de la Ley.

Kuatro (4) madres de Israel.

Tres (3) muestros padres son.

Dos (2) Moshe i Aron.

Uno (1) es el Kriador.

Baruhu ubaruh Shemo.

13 tane bilinmesi gereken şey var ve şarkı en önemlisiyle, yani yaratıcı Tanrı’yla başlıyor. Tanrı’nın birliği ve tekliğini (İslami tevhid gibi) vurgu yapıyor. Sonra sorusunu tekrarlayıp 13’ten itibaren azalarak gidiyor. İkarim Maimonides’in Yahudi felsefesinin ve Yahudi temellerini oluşturan 13 fikridir – kelime anlamıyla ‘önemliler.’ Yasef’le (Yusuf) beraber 12 kardeş olan aile Avraam’ın (İbrahim) oğullarıdır. Yasef’ı satan kıskanç kardeşler sonra 11 kişi kalır.

Ardından Yahudi yasalarının 10 Emir ve hamileliğin 9 ayı geliyor. 8 gün erkek çocukların doğumu ile sünneti (Brit Mila) arasında olan zamandır. Haftanın 7 günü vardır. Rabinik Yahudiliğin yorumları olan Mishna 6 kitaptan oluşur ve Tora’nın kendisi 5 kitaptır (Türkçe isimleriyle Yaratılış, Çıkış, Levililer, Sayılar, Yasanın Tekrarı). İsrailoğullarının 4 annesi vardır (Sara, Rahel, Rebeka ve Lea) ve Babalarımız 3 tanedir (Avraam, Yitzhak, Yaakov veya Türkçeleşmiş isimleriyle İbrahim, İshak, Yakup). 2 kardeşler Moşe (Musa) ve Aaron içindir, 1 ise tabi ki tek olan Tanrı için.

Bu kısa şarkıyla aslında Yahudiliğin merkezindeki tüm yazılar, inançlar ve kişileri saymış oluruz. Pesah Alegre!

*: Hazzan Azose’yle ve içinde olduğu Seattle Sefarad toplumuyla ilgili daha fazla bilgi bu yazımıza bakabilirsiniz.