Çele Mizrahi Yolak ile Ladino şiir kitabı El Amor De Mi Vida üzerine röportaj

Kızı Reneta Sibel Yolak’ın şarkıları için güfte yazmakla başlayan Çele Mizrahi Yolak, kızının ısrarı ile yazdığı şiirleri “El Amor de Mi Vida” isimli bir kitapta topladığında uluslararası üç ödül alacağını tahmin bile etmiyordu. Çela Yolak kitabı için şöyle dedi. “Ladino dilinde kalıcı bir eser bırakmak ve bu dile katkıda bulunarak gelecek nesillere örnek olmak için yazdım.”

Ladino dili atalarımızın 500 yılı aşkın süreden beri İspanya’dan sürüldükten sonra hala bugüne kadar yaşayan ve Sefaradların kullandığı bir çeşit İspanyolca. Öyle ki Atalarımız bu dili yüzyıllardır muhafaza etmişler. Bu dili kullananlara yüce Tanrı çok uzun ömürler versin. Eğer bu dili çocuklarımıza torunlarımıza öğretmezsek bu dil ortadan kaybolacak. Bunun için dünyada çalışmalar yapılıyorsa da yeterli değil.

Türkiye’de bu dil için yapılmış çalışmalarda var ama bence yeterli değil. Umut vadediyor ama daha fazlası yapılmalı.

Dünyada Ladino dilinde yazılmış kitaplar var. Hatta videolar, yemek tarifleri paylaşılıyor. Ülkemizde de Sefarad Kültürü Koruma çalışmaları da yapılıyor. Hatta özel bir gün bile düzenlendi. Sefarad yemekleri tanıtılıyor, Ladino dilinde piyesler oynuyor, şarkılar çalıyor hatta küçüklere, çocuklara şarkılar bile öğretiliyor. Ülkemizde bu çalışmalardan bir ilki daha gerçekleşti. El Amor de mi Vida şiir kitabı, Çele Mizrahi Yolak tarafından yazıldı ve Alter yayıncılık tarafından ülkemize kazandırıldı. İçinde duygusal şiirler var. Kendi Kızlarına, İsrail’e, Yeruşalayim’e ithafen yazılmış şiirler bulunuyor. Yaptığım araştırmaya göre de, Ladino şiir kitabı bu alanda bir ilk. Beste yapmak istediğimde ülkemizde basılmış hiçbir Ladino şiir kitabına erişemedim. Sadece internetten buldum. Yok olmaya yüz tutmuş bir dilde Şiir kitabı çıkartmak büyük cesaret. Hem de ikinci baskıya da erişti. Bu çok önemli.

Bu kitap İspanya da birkaç kütüphaneye yollandı ve özel koleksiyon bölümlerinde muhafaza ediliyor. Ayrıca İspanyol TV kanalları da röportaj yapmak için teklifler yolladı. Çünkü Ladino eğer gerekli önlemler alınmazsa kaybolacak. Yapılan çalışmalar da kanımca yeterli değil. Allah tüm Ladino konuşanlara uzun uzun ömürler versin. Genç nesil, ve çocuklar bu dili kullanmazsa, öğrenmezse geçmişten bir kaç şarkı ve piyes hatırlanacak.

İşte Çele Mizrahi Yolak bu konuda çok güzel bir çalışma yaparak, tüm duygusal şiirlerini El Amor de Mi Vida (Hayatımın Aşkı) adını verdiği kitabında topladı ve basıldı. Ayrıca kitabındaki bir sürü şiir bestelenerek şarkıya hazır bir durumda CD yapılmak için gün sayıyor. Ladino dilinde uluslararası üç ödül kazanan Yolak ile röportaj yaptık.

Çele Mizrahi YOLAK, Tokatlı bir ailenin İstanbul’da doğan kızıdır. Işık Lisesi’ni bitirdikten sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni 3. sınıftan terk ederek Ankara’ya gelin gitti. İsrail’de 2012 yılında uluslararası Ladino şiir yarışmasında “Una Ermoza Ija” şiiri ile üçüncü oldu. Daha sonraki yıl, bu şiiri kızı Reneta Sibel Yolak tarafından bestelendi. Daha sonra basılan El amor de mi Vida kitabıyla İsrail’de tam iki ödüle daha layık bulundu ve Serifika ve Para ödülü ile onurlandırıldı. 2014 yılında yayınlanan Ladino dilinde yazılmış şiir kitabı El Amor de mi Vida ile İsrail’de “Uluslararası Yazar Ödülü” aldı. Şiirlerinin birçoğu bestelenerek şarkı halinde CD olarak hazırlanmaktadır. Keman ve piyano çalan Çele Yolak, evli ve iki çocuk annesidir. Yeşilçam Korosunda şarkılar söyleyen ve Ladino dilinde toplam üç ödülü kazanan Yolak’a sorular sorduk:

Geçtiğimiz senelerde uluslararası şiir yarışmasında üçüncü oldunuz. Bu sene de İsrail‘de Ladino dilindeki şiirlerinizle akademisyen ve profesörlerin oluşturduğu özel bir jürinin uzun incelemelerinden sonra iki adet Özel Yazar ödülü kazandınız. Bu ödülleriniz ve sürecini anlatır mısınız?

Öncelikle kızım Reneta besteler yapıyordu. Önce kendisine İspanyolca şiirler arıyordu. Sonra İspanyolca şiirlerini de kendisi yazmaya başladı. Başka şairlerden şiir aldığı zaman notalara uysun diye bazı kelimeleri atmak gerekiyordu. Sonra benden yazmamı rica etti. Bir şiir yazdım. Hemen onu besteledi ve çok güzel bir melodi besteleyip şiiri resmen konuşturdu. Sonra da bana baskı yaparak sen güzel şiir yazıyorsun haydi daha çok yaz diye ısrar etti. Sonra da, sadece halkın oylayacağı, jürinin olmadığı, 3 derneğin ortaklaşa düzenlediği uluslararası Ladino şiir yarışmasına bana haber vermeden şiirimi yollamış. Ödül gününde de bir davete gidiyoruz diye beni taa Yehud’daki ödül törenine götürdü. Bana sürpriz yapmıştı. Bir sertifika ile para ödülünden sonra üçüncü olan şiirimi de besteledi. Bana haber vermeden şiirimi yollamış. Bir kaç ay önce ödül aldığımı öğrendim. İki kızıma da teşekkür ederim.

Sizi ilk kitabınız El Amor de Mi Vida yayınlanınca hatta ilk baskı tükenince neler hissettiniz?

İki kızım şiirlerimi bilgisayarda yazmışlar. Reneta bana anne bu şiirler kitap olmalı” dedi. Pek üstünde durmadım. Sonra Ladinonun üstadlarından Matilda Cohen Sorano ve Selim Amoda ya yollamış. Herhangi bir hata olmaması için. Sonra Reneta şiirlerimi dizdi. Ladino çok zengin bir dil. Selim bey ve Matilda hanım bazı kelimeleri değişik şekilde ifade etmişler. Kitaba aynı şiirin üç değişik şekilde ifade kısmını koymaya karar verdik. Reneta kitabın sonuna bir de sözlük de ekledi. Yeni İspanyolca öğrenenler faydalansın diye. Benim doğum günüm Şubattı. Kitap Martta çıktı. Bana doğum günü hediyesi oldu. Bu Ladino İspanyolcası dilinde duygusal şiirler içeren bir şiir kitabıdır. Bu kitap hayatımdaki duygusal kesitlerin şiirlere yansıtılmış halidir. Bu Kitapta sevgili çocuklarıma özel olarak yazılmış şiirler Ve komşularıma ve tabiatın güzelliklerine yazılmış şiirlerın yanı sıra Kudüs şehrine ve bir erkeğin kadına olan aşkını anlatan dizeleri içeriyor ve hayatımdaki duygusal coşku ve tutkularımı anlatıyor.

Kitabı yazma niyetiniz nedir?

Ladino dili çok sevdiğim ve hep kullandığım bir dil. Amacım onu ölümsüzleştirmek yeni nesillere faydalı bir eser bırakmak. Şuna da söyleyeyim ki ben kızlarıma Ladino öğretmedim. Kendileri çok meraklıydılar ve kendileri öğrendiler. Bu benim İlk kitabım…

Kızım Reneta’nın teşvikiyle şiirler yazdım ve uluslararası Ladino şiir yarışmasında üçüncü olduğum için tabii ki motivasyonum arttı. Daha sonra iki ödül daha kazandım. Kısmet olursa başka kitaplar da yazmak istiyorum.

Okuyucunun hangi ihtiyaçlarına sesleniyorsunuz?

Okuyucunun artistik ve duygusal ihtiyaçları ile hayal dünyasını zenginleştirerek geliştirmek. Bu kitap tamamen benim kişisel duygularım ve görüşlerimi ve coşkumu yansıtıyor. Öncelikle duygusal açıdan zenginleştirerek okuyucunun duygusal hayatına katkıda bulunmak ve Ladino diline katkıda bulunmak. Dünyada bu dili kullanan fazla insan yok. Hem zengin bir dil hem de bu dilin ölmesini engellemek. Hedef kitlem her yaş. Ladino dilini anlayabilen okuyabilen veya öğrenmekte olan her kesim. Ladino dilinde kalıcı bir eser bırakmak ve bu dile katkıda bulunarak gelecek nesillere örnek olmak için yazdım. Bu arada kitaba yazı yazarak katkıda bulunan sevgili Reneta Sibel Yolak, Betül Betina Yolak, Dora Niyego, Fortine Bencuya Gomel, Yehuda Hatsvi, Matilda Coen Sorano, Selim Amado (Kitaba katkıda bulunan Selim Amado ışıklarda uyusun). Ve kitabı yayınlayan Alter Yayınevi ve tüm emeği, geçenlere sonsuz teşekkürler.

Umarım Ladino dili uzun uzun yıllar konuşulur ve gelecek nesiller bu güzel dili konuşur. Bizimle röportaj yapan Çele Mizrahi Yolak’ı aldığı ödüller ve Ladino diline yaptığı katkılar nedeniyle kutluyor, ailesiyle birlikte çok uzun ve sağlıklı bir ömür diliyoruz.