Avlaremoz Dosya Kültür Sanat Makaleler

Bir Pogrom Ağıdı: Kiev Sokaklarında – Melike Karaosmanoğlu

1881 yılında Kiev’de başlayan Yahudi karşıtı ayaklanma kısa sürede pogroma dönüşmüştü. Merkezde başlayan ve Kiev’in çevre köylerine yayılan pogrom Çarlık Rusya tarihinin en kanlı günleri olarak hatırlanırken çarlık makamları şiddeti ve katliamı önleyecek hiçbir girişimde bulunmamıştır.  Pogrom’un bahanesi ise Mart ayında İmparator II. Aleksandr’a yapılan suikast olmuştu. Çar, Narodnaya Volya adlı devrimci örgütün gerçekleştirdiği bombalı suikast sonucunda ağır yaralanarak öldü. Narodnaya Volya’nın devrimci Yahudi üyelere sahip olması pogromların nedeni olarak sunuldu. Basın suikastten yargılanan devrimci Hesya Helfman’ın Yahudi bir aileden geldiğini her fırsatta özellikle vurguluyordu. Antisemit vahşeti körükleyen bu etmenlerin sonucunda binlerce ev yakıldı, yıkıldı, yağmalandı, çok sayıda Yahudi tutuklandı, insanlar yoksulluğa ve açlığa mahkum edildi.

O günlere ait bir ağıt 2013 yılında etnomüzikolog Michael Lukin tarafından kaydedilmiş. 1924 Ukrayna doğumlu Frima Braginski’nin annesinden öğrendiği bu ağıt 1895 yılında Yidiş dilinde basılmış bir müzik dergisinde yayımlanmış. Daha sonra ise aynı ağıt 1901 tarihli “Rusya’nın Yidiş Halk Şarkıları”  koleksiyonuna alınmış. Birkaç versiyonu olan bu eseri Türkçeye çevirdim:

Kiev’in karanlık ve ıslak sokağında

Kaldırımda zarif bir kız,

Oturur ve yakarır her geçene

“Yok mu fakire bir sadaka?” diye.

“Ah güzel kız, vah narin kız”

Niçin böyle üzgünsün sen?

Zerafetinle, asaletinle

Kontes bile kalırken yanında sönük.

Ruslar ve pençeleri,

Yok etti her şeyi.

Yıkıldı evim, bıçaklandı babam,

Dehşetten öldü annem.

Öfkeden gözü dönen ağabeyim

O an hakladı bir katili.

Hiç isterler mi

Haksızlığa ses çıkaran Yahudinin yaşamasını?

Zincire bağlayıp götürdüler onu.

Nasıl da utanırım elimi uzatıp

Para isterken insanlardan,

Ey Tanrı insaf et sen de uzat elini,

Al artık bu dünyadan beni.

                      *

Pogromlar nedeniyle 1881 ile 1914 yılları arasında  2,5 milyon Yahudi Rusya’yı terk etmiştir.