Kaynak: Haaretz, The Forward ve Tonny Onyulo
Çeviri: Nesi Altaras
Uganda’nın Abayudaya Yahudi Cemaati’nden yolsuzluk, mezhepçilik ve aile kavgası hikayeleri
Yakın zamanda bir Şabat duasında Rabbi Gershom Sizomu düzenilerce dindaşı yönlendirdi. Kadınlar şarkı söyledi, çocuklar alkışladı ve kipa takan erkekler davul ve gitar çaldı.
Uganda’da Abayudaya yani “Yehuda’nın halkı” olarak bilinen grup Konservatif Yahudilik akımının Afrika’dan esinlenen bir versiyonunu uyguluyor. Bir çatışma neredeyse yüz senelik bu cemaati bölüyor.
Tartışmada Sizomu üvey kardeşi Joab Jonadab Keki ile birbirine düşüyor.
Keki Sizomou’yu kötü yönetimle suçluyor ve rabbiliğinin iptali için Uganda mahkemesine başvurdu. Sizomu ve destekçileri bu iddiaları yalanladı ve tersine bir dilekçe verdi.
Cemaat üyeleri bu ayrımı aşabileceklerini umuyor.
Duadan sonra “Herkes için barış için dua ediyoruz ve kuzeye, İsrail’e doğru bakıyoruz,” dedi 35 yaşındaki Jacob Owani. “Sadece bir tane ruhani liderimiz var. Onun adı da Rabbi Sizomu. Ona bir şey yapmak isteyenler kötüdür ve sadece kendi yolsuz amaçları için yeni bir sistem kurmak istiyorlar.”
Başkent Kampala’nın 150 mil kuzeydoğusunda, Mbale’de bulunan Abayudaya cemaati 1919’da başladı ve 2.000 kadar kişiden oluşuyor. Kuruluşu İngilizler tarafından doğu Uganda’ya Hrıstiyanlık yaymak için gönderilen Semei Kakungulu’nun daha ziyade İbrani kitaplarını öğretmesiyle başladı. 1970’lerde cemaat Ugandalı dictator İdi Amin’in yasağı yüzünden birkaç yüz kişiye düştü.
59 yaşındaki Keki, 49 yaşındaki Rabbi Sizomu’yu, Abatyudaya cemaatinin mallarını ve maliyesini kötü yönetmekle suçluyor. Bu mallar arasında sinagog, sağlık ocağı, okul, rabbinin evi ve bir tane daha mesken bulunuyor. Keki’ye göre bu emlaklar cemaatin yararına ve hayır işlerine kullanılması gerekirken hahamın kişisel zenginliği için kullanılıyor.
Abayudaya cemaati üyeleri Mbale’deki Stern Sinagogu’nda dua ediyor. Kasım 17, 2018 Tonny Onyulo
“Kardeşim hırsız ve yolsuz” diyor Keki. “Cemaatimizin mallarını kendisine ve çocuklarına dağıttı. Sağlık merkezi gibi herkese hizmet etmesi gereken şeyleri aldı. Mallarımızın bir şahıs tarafından çalınmasını kabul edemeyiz.”
Mbale bölgesindeki Kuzey Bungokho’yu mecliste temsil eden Sizomu bu iddiaları reddetti. “İyi bir insan değil, kıskanç bir kardeş.”
Yahudi çeşitliliği üzerine çalışan Amerikalı kuruluş Be’chol Lashon, 2002’den beri bu cemaatle çalışıyor. Sizomu’yu destekliyorlar ve cemaatin Uganda’da resmi bir vakıf olduğunun ve bu nedenle yolsuzluk yasalarına tabi olduğunun altını çiziyorlar.
Be’chol Lashon kurucusu ve yöneticisi Diane Tobin Keki’nin aile dertleri ve yeni liderleri kıskanmak gibi kişisel sorunlarıyla uğraştığını söylüyor. “Bu tür laşon hara (İbranice kirli dedikodu) sadece zaten varlığı için savaşan bir cemaate zarar veriyor. Bu cemaatim yemek ihtiyacından bebek ölümlerin birçok problemi var.”
2000’lerin başına kadar Abayudayalar kendilerinin Ortodoks Yahudilik olarak gördüğü geleneklere bağlıydılar ve dışardan ara sıra destek alıyorlardı. Ancak sonrasında Amerika’dan gelen Konservatif hahamlar Nabugoye köyünde Stern Sinagogu’nu kurdu ve bugün Sizomu buranın hahamı. Los Angeles’taki Konservatif Ziegler Okulu’nda hahamlık eğitimini yeni bitiren Sizomu buradaki cemaatin başına Konservatif Haham olarak geçti. Kendisi Amerika’da birçok Konservatif sinagogda konuştu ve geçen yaz bir Abayudaya erkek hareketin Kuzeydoğu Amerika’daki bir kampında çalıştı.
Konservatif hareket bu haber hakkındaki tüm soruları uluslarası kolu Masorti Olami’ye yönlendirdi ve yorum yapmayı reddetti.
2016 yılında İsrail Yahudi Ajansı Abayudayaları Yahudi olarak tanıdı ancak bu gibi konularda son karar merci olan İçişleri Bakanlığı “dönmelikle ilgili prensipleri sebebiyle” bu cemaati tanımıyor çünkü din değişimleri Ortodoks değil Konservatif hahamlar tarafından yapılmış. Mesela İsrail İçişleri Bakanlığı şu ana kadar ilk ve tek başvuru olan Ugandalı Yahudi Kibitz Yosef’in İsrail’e göç başvurusunu reddetti.
Konservatif ve Ortodoks Yahudilik arasındaki çekişme Sizomu ve Keki arasındaki ayrımın temelinden yatıyor. Yahudi yasaları ve modern hayatı birleştirmeye çalışan Konservatif harekette kadınlar ve erkekler aynı geleneksel sorumluluk ve haklara sahip. Ortodokslukta ise kadınların daha az dini vecibeleri var ve daha fazla insan günde üç kere dua etme gibi geleneklere uyuyor.
Sizomu’nun kuzeni Enosh Maniah Konservatif harekete olan kaymayı eleştiriyor çünkü İsrail bu hareketin hahamlarını tanımıyor. Maniah ve diğerleri, Keki de dahil, Konservatif kısımdan ayrılıp Ortodoksluğa bağlanmak istiyor. “Ben Ortodoks olmayı seçtim çünkü İsrail devleti tarafından tanınmak istiyorum” diyor Keki. “Ben İsrail’in ülkem olduğuna inanıyorum ve Ortodoksluk İsrail tarafından tanınıyor.”
(İsrail devleti yine de Keki’nin hizbini göçmenlik için onaylamayabilir. Resmi hahambaşılık bu gibi konularda giderek daha katı olmaya başladı ve Konservatiflerin yanında bazı Ortodoks hahamların din değiştirişlerini de kabul etmiyor.)
Bugün Konservatifler çoğunlukla Nabugoye’de oturuyor.
350 kadar kişiden oluşan Ortodoks cemaati ise yakındaki Putti köyünde. Köyün çimen kaplı çatılarında İsrail bayrakları dalgalanıyor.
Putti sakinleri genellikle soğan, biber, domates ve kavun yetiştiren çiftçiler. Nabugoye ise daha büyük, hastanesi, okulları ve Putti’de olmayan hizmetlere sahip varlıklı bir kasaba.
Son yıllarda İsrail tarafından tanınmanın önemi artınca Keki’nin başarıyla döndürdüğü bir avuç Ugandalı Yahudi Ortodoksluğa geri döndü ve bu olay Sizomu’yu kızdırdı.,
“Buradaki herkesi Ortodoksluğa çevirmek istedi,” dedi Sizomu. “Buna engel olduğumdaysa düşman kesildik. O zamandan beri kimle tanışsa benimle ve bu cemaatle ilgili yalanlar söylüyor.”
Yorumculara göre Uganda’da dini liderler yeni takipçi kazanınca kutluyor ve kaybedenlerin itibarı zedeleniyor.
“Eğer bir kişi başka bir dinden Ortodoks veya Konservatif olursa hep kutlama olur” dedi Abayudayaları iyi tanıyan Pentekostal papaz Rueben Mukasa. “Konservatiften Ortodoks’a geçene para ve hediyeler veriliyor. Tam tersi de oluyor. Bütün olay kimin daha çok insan çekeceği.”
Ancak son zamanlarda gerginlik din ve kimlik konularını aştı.
Uganda Yahudi Cemaati Yaşlılar Konseyi başkanı Keki, Sizomu’yu yurtdışından Yahudilerin gönderdiği paraları cebe atmakla suçladı. Bunların arasında New York merkezli dünya Yahudilerine destek olan Kulanu da vardı.
“Ona dini bir kenara bırakıp bağışçılardan fonların hesabını vermesini söylüyoruz,” dedi Keki’den yana olan Danielm Adeke (58). “Ve rabbi olarak istifa etmesini istiyoruz.”
Adı geçen Kulanu kuruluşundan Harriet Bograd’a göre gerginlikten haberdarlar ancak bu raporlar bağışlarını etkilemiyor çünkü fon direkt olarak projelere gidiyor ve ne Sizomu ne de Keki bu paraya ulaşıma sahip.
“Biz cemaatteki herkesle arkadaş kalmaya çalışıyoruz ve yaptıkları her şeyi takdir ediyoruz,” diyor Bograd.
Sizomu kötü yönetim iddialarını inkar ediyor ve Keki’nin ve takipçilerinin iki kardeşin önceden beraber kurduğu Abayudaya Cemaati vakfından yıllık 50 bin dolar istediğini söylüyor. Vakıf şu an sadece Konservatif cemaate hizmet ediyor.
“Biz bağış olarak gelen parayla çocuklarımızı okula gönderiyor ve cemaatimizi geliştirmeye çalışıyoruz” dedi Abaduya Cemaati vakfının yönetim kurulu başkanı Rabin Were. “Keki neden şikayet ediyor bilmiyorum – tüm bilgiler açıkça ortada. Yönetim kurulu üyesi olmak istedi ama seçilemedi. Sorun orada başladı.”
Dahası Sizomu’ya göre Keki onun milletvekili olarak aldığı iyi maaşı cemaatten çalıntı olarak yanlış gösterdiğini söylüyor. Aslında Sizomu cemaate geri bağış bile yapıyor. “Ben tüm paramı cemaatimize destek ve fakirlere eğitim için kullanıyorum. Joab’ın çocuklarının eğitimi için bike kendi paramı kullandım.” Diyor Sizomu.
Yine de eleştirenler sağlık kliniğini yolsuzluğa örnek gösteriyor: Sizomu’nun toprağına cemaat fonuyla yapılıyor. Sizomu toprağı cemaate transfer etmeye söz vermişti ancak Toprak Bakanlığı kayıtlarına göre bunu hala yapmadı.
Sizomu’nun toprakları tutması Keki’ye göre cemaat malını çalmak demek.
Ancak Sizomu sağlık ocağını cemaate vereceğini ancak baskıya gerek olmadığını söyledi. “Toprak bana ait ve ben vermeye razıyım.”
[…]
[…] olarak da yakın zamanda oluşmuş toplumlar var. Uganda, Nijerya, Abu Dabi, Dubai gibi toplumlar. Bunlar tamamen yeni […]