Bu sene Pulitzer Ödülü sahiplerini, televizyon yıldızlarını, Holokost kurtulanlarını, ruhani liderleri ve pek çok başka kişiyi kaybettik. Bize ilham kaynağı olmuş bazılarını sizin için listeliyoruz.
Philip Roth
Yazar Philip Roth Beyaz Saray’da Ulusal İnsaniyet Madalyasını aldığı törende ayakta. Fotoğraf: JIM WATSON/AFP/Getty Images
Yahudi edebiyatının devi sonunda hiç bir zaman Nobel Ödülü kazanamadı. Ama “Portnoy’un Şikayeti”nden “Amerikan Pastoral”ine kadar tüm eserlerine konu olan karakterler ve hikayeler, ki aralarındaki bazı eserler yazarın Pulitzer, Ulusal Kitap Ödülü ve Franz Kafka Ödülü almasında rol oynamıştı, sonsuza dek Amerikalı Yahudi aklında yaşamaya devam edecek.
Rona Ramon
Columbia isimli uzay aracında gerçekleşen ölümcül kazada hayatını kaybeden ilk İsraelli astronot Ilan Ramon’un dul eşi Rona Ramon, Yeruşalayim’deki Uzay Okulu’nda konferansa katılıyor. 15 Ekim 2007. Fotoğraf. Flash90
Uzaya gitmiş ilk ve tek İsraelli astronot Ilan Ramon’un 2003’te Columbia isimli uzay aracında ölmesi üzerine Rona Ranon kamusal bir figür haline gelmiş ve İsraelli gençler için akademik ve sosyal liderliği teşvik eden Ramon Kuruluşu’nu kurmuşru. Ramon’un Aralık ayında 54 yaşında pankreas kanserinden ölümü İsraelli ve dünyanın pek çok yanındaki insanlar için kalpkırıcı oldu.
Stan Lee
Marvel Karikatür Dergilerinin Yayıncısı, Hulk ve diğer karakterlerle beraber yarattığı Spider Man kitabıyla poz veriyor. Fotoğraf: Gerald Martineau/The Washington Post
Karikatür kitapları endüstrisinde çok az kişinin önemli ve devamlı etkisi süre gelmiştir – ve uluslararası mega satış rekoruna sahip kişi – Stan Lee olmak… Marvel karikatürlerinin arkasındaki deha…. Diğer sanatçılarla beraber yarattığı bazı karakterler, Örümcek Adam, Hulk, X-Men, Fantastik Dörtlü, Demir Adam ve Thor. Stanley Lieber ismiyle Romanyalı Yahudi göçmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti.
Neil Simon
Johnny Carson’un başrolünde oynadığı The Tonight Show oyununun yazarı Neil Simon. 26 Haziran 1980 Fotoğraf: Joseph Del Valle/NBC/NBCU Photo Bank
Muhtemelen 20. yüzyılın ikinci yarısında Brodway bilet gişelerini komedileriyle domine eden Neil Simon kadar popüler ve orta sınıf Yahudilerin kaygılarını ve saçma alışkanlıklarını araştırmakta olan keskin zekalı bir başka oyun yazarı yoktur. Tiyatro sahnesine, sinemaya ve televizyona yarattıklarının arasından en meşhurları “Barefoot in the Park,” “The Odd Couple” ve Pulitzer ödüllü “Lost in Yonkers” bulunmakta.
Claude Lanzmann
Claude Lanzmann 2017 Cannes Film Festivalinde.
Lanzmann’ın 1985’te çektiği 9 saatlik “Shoah” belgeseli kamusal söylevi değiştirmiş ve Holokost film yapımının standartlarını belirlemişti. Lanzmann’ın Temmuz’da hayatını kaybetmesinden sonra Yad Vashem Müzesi’nin görsel direktörü JTA’ya: “‘Shoah’dan sonra Holokost filmlerinin üslubu değişti.” demişti.
Anthony Bourdain
Anthony Bourdain Whitby Hotel’de. 17 Temmuz 2017. Fotoğraf: Roy Rochlin/FilmMagic
Şöhretli aşçı ve gözüpek seyahat şovlarının sunucusu Yahudi kimlik annesi Yahudiydi ancak kendisi hiç bir zaman dindar olmadı – CNN’de İsrael hakkında “Bilinmeyen Parçalar” isimli diziyi yapana kadar çokça tanınmıyor ve hakkında konuşulmuyordu. İsrael ve Filistin topraklarından yemek örneklendirmeleri yaparken Bourdain İsrael’in sosyal ve politik yapısının ve kendi karmaşık kimliğinin nüanslı bir portresini çizdi. Haziran ayında gerçekleştirdiği intiharı sadece yemek sektörünü değil tüm dünyayı şoka uğrattı.
Yemek sektörünün bir başka yerinde, eleştiri dalında ilk defa Pulitzer ödülü alan bir yemek yazarı olan ve yerlisi olduğu Los Angeles’ta daha az bilinen etnik yemeklere ışık tutmasıyla tanınan Jonathan Gold Temmuz ayında 57 yaşında hayatını kaybetti.
Shoshana Cardin
Shoshana Cardin Sovyet Yahudileri için toplaşmada. 1987. Fotoğraf: Robert A. Cumins
İkonik kurumsal lider Shoshana Cardin, kendi şehri Baltimore’un yerel federasyonundan kendisinin de 1999’dan 2001’e dek başkanlığını gerçekleştirdiği Conference of Presidents of Major American Jewish Organizations’a kadar en büyük ve en güçlü Yahudi kuruluşlarının pek çoğunda çığır aşmıştı. Mayıs ayında 91 yaşında hayatını kaybetti.
Connie Sawyer
Connie Sawyer kendisini şereflendiren törende komedyen Russel Brand ile. 20 Ekim 2012. Hollywood, California.
Komedinin Palyaço Prensesi aynı zamanda Hollywood’un çalışan en yaşlı kadını 105 yaşında yaşamını yitirdi. Rosie Cohen ismiyle Ortodoks bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Sawyer çoğu ufak roller olmak üzere “Hawaii Five-O” dan “Seinfeld”a ve “Pineapple Express”e 140’ın üzerinde oyunculuk deneyimi vardı.
Evelyn Berezin
Evelyn Berezin 2015. Youtube görüntüsü.
Rusya’dan göçen Yahudi bir ailenin çocuğu olan Berezin’e ilk bilgisayarla işlenmiş sözcük işlemciyi geliştirdiği ve 1960ların sonunda pazarladığı için teşekkür edebiliriz. İngiliz yazar Gwyn Headley 2010 senesinde “Berezin olmasaydı, Bill Gates olmayacaktı, Steve Jobs olmayacaktı, internet olmayacaktı, kelime işlemci olmayacaktı.” demişti.
Mac Miller
Mac Miler 28 Ekim 2017’de Los Angeles Kaliforniya’da performans sergilerken.
Henüz 26 yaşında aşırı uyuşturucu kullanımından hayatını kaybeden Miller hiphop dünyasının alışagelmemiş yıldızlarından biriydi. Yahudi bir anne ve İrlandalı bir babanın oğlu olarak Pittsburgh’de Malcolm James McCormick ismiyle dünyaya gelen Miller Yahudi kimliğine kamusal alanlarda ve şarkı sözlerine göndermeler yaptığı gibi David’in Yıldızı dövmesine de sahipti.
Rachel Cowan
Rachel Cowan 13 Kasım 2015’te New York’ta.
Yahudi şifa hareketinin bir öncüsü olup sonunda saldırgan bir beyin kanserine yenik düşen Cowan 2017’de oylanan ve çok önemli olan Karşılanabilir Bakım Yasası Senato oylaması için konuşma zorunluluğu hissetmişti. Senatörleri yasayı geçirmeleri konusunda uyaran bir video çekmiş ve gazetelerin manşetlerine taşınan ve Senatör John McCain’e gönderilen bir mektup kaleme almıştı. New York’ta bulunan Nathan Cummings Kuruluşu’nun Yahudi hayatı ve değerleri programında yardımların dağıtılması hususunda yardımcı olmuştu.
Charles Krauthammer
Charles Krauthammer Washington Post’taki ofisinde. 16 Mayıs 1985. Fotoğraf: Ray Lustig/The Washington Post
Krauthammer dalış esnasında yaşadığı kazada ömür boyu tekerlekli sandalyeye mahkum kaldığında Harvard’da birinci sınıf tıp öğrencisiydi. Krauthammer önce psikiatrist olup sonrasında yazmaya başladı. Önceleri konuşma yazmayı denedi fakat daha sonra politik yorumculuğa yöneldi. Amerika’nın en çok bilinen ve saygı duyulan köşe yazarlarından biri olurken aynı zamanda İsrael destekçisi olmaya devam etti. Oğlu Daniel babası Charles’ın nasıl Washinton Post’taki köşesi aracılıpıyla ve Fox News’da sıkça görüntülenmesiyle hesapsız sayıda Amerikalıyı politik zemine alıştırdığını hatırlıyor.
Naomi Cohen
Cohen henüz alan hala yeni ve gelişirken Yahudi çalışmaları bilim insanları arasındaki ilk kadınlardan biriydi. New York City Üniversitesi’nde ders veren Cohen’in araştırması politika ve dinin 20. yüzyıldaki kesişimini inceliyordu.
Connie Kurtz
Connie Kurtz, solda, karısı Ruthie Berman ile birlikte LGBTQ hareketi öncüleriydi. Fotoğraf: Youtube.
LGBTQ aktivisti Connie Kurtz en çok 1994’te New York Şehri Eğitim Kurulu’na açtığı ve aynı evde yaşayan partnerlerin tüm şehir çalışanlarıyla aynı haklardan yararlanmasıyla sonuçlanan davasıyla tanınıyordu. Kurtz 2000 senesinde henüz lezbiyenlerin resmi nikahla evlenmesi yasal değilken Ruthie Berman ile ünlü LGBTQ Rabi Sharon Kleinbaum tarafından gerçekleştirilen tören ile evlenmişti.
Charlotte Rae
Charlotte Rae, The Facts of Life’ta Mrs. Edna Ann Garett’i canlandırırken. Fotoğraf: NBC/NBCU Photo Bank
Charlotte Rae Lubotsky ismiyle Milwaukee’de Rus göçmeni Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen aktris, “The Facts of Life”taki rolüyle ünlenmiş ve bu performansıyla Tony ve Emmy ödüllerine aday gösterilmişti.
Clara Schwarz Kramer
Clara Kramer Holokost’tan iki sene boyunca Polonya’da bir kömür ambarında gizlenerek kurtulmuştu. Fotoğraf: Orjan F. Ellingvag/ Dagbladet/ Corbis
Holokost boyunca Kramer neredeyse iki sene boyunca Polonya’da yer altında bulunan bir döşeme altı boşluğunda saklandı. Kramer’in o süreçte tuttuğu günlük yaşadığı korkunç deneyimi anlatıyor ve Washington’daki Holokost Müzesi’nde sergileniyor. Bir grup başka Holokost kurtulanıyla birlikte New Jersey’de bulunan Kean Üniversitesi’nde Holkost Kaynak Merkezi’ni kurmuşlardı.
Pittsburgh Sinagog Saldırısının Kurbanları
Pittsburgh’un Squirrel Hill mahallesinde 11 kişinin ölümüyle sonuçlanan Hayat Ağacı Sinagogu saldırısından sonra bir adam mum yakmak üzere polis kordonunun dışında diz çöküyor. 27 Ekim 2018. Fotoğraf: Brendan Smialowski/AFP/Getty Images
27 Ekim 2018’de antisemit silahlı Pittsburgh’un Squirrel Hill mahallesinde bulunan Hayat Ağacı Sinagogu’na girerek ibadet eden 11 Yahudiyi öldürdü. Bu, Amerikan tarihindeki en kötü silahlı saldırı olup dünyaya sağ akımın antisemitizmine karşı bir şeyler yapmak gerektiğini hatırlattı. İsimleri:
David Rosenthal
Cecil Rosenthal
Bernice Simon
Sylvan Simon
Daniel Stein
Jerry Rabinowitz
Richard Gottfried
Joyce Fienberg
Rose Mallinger
Melvin Wax
Irvin Younger
Bilim insanları, rabiler ve daha fazlası
Yukarıdaki liste sınırlayıcı değildir. 2018’de bir Holokost kurtulanı ve geniş çağlı olarak faşizm, terörizm ve Avrupa’nın düşüşü hakkında yazıları olan bilim insanı Walter Laqueur; İslam tarihi ve İslam ve Batının etkileşimi konularında uzman olan Princeton Üniversiteli Bernard Lewis; New York eyaletinin Hudson Vadisinde küçük bir uçağa pilotluk yaparken ölen Hebrew Union Koleji’nin rektörü Rabi Aaron Panken; “Kendin Yap” serisinde “Yahudi Katalog”un editörlerinden eğitmen Richard Siegel; 1960larda kurulan Jefferson Airplane isimli saykodelik rock grubunun kurucularından Marty Balin; İsraelli romancı ve Holokost kurtulanı Aharon Appelfeld; ara tatilde memleketi Kaliforniyada nefret suçuna kurban gittiği iddia edilen 19 yaşındaki University of Pennsylcania öğrenicisi Yahudi Blaze Bernstein.
Avlaremoz editörünün eki: Amos Oz
Amos Oz, 2015.
Amos Oz 2018 son günlerinde kısa süredir savaştığı kansere yenilerek 79 yaşındayken hayata verda etti. İsrael’in en çok tercüme edilen yazarı olması dışında çok sayıda edebiyat ödülünün sahibi olan Oz, defalarca Nobel’e aday gösterilmiş ancak hiç kazanamamıştı.
Kaynak: JTA, Gabe Freidman, 24 Aralık 2018
Çeviri: Betsy Penso
Bu sene Pulitzer Ödülü sahiplerini, televizyon yıldızlarını, Holokost kurtulanlarını, ruhani liderleri ve pek çok başka kişiyi kaybettik. Bize ilham kaynağı olmuş bazılarını sizin için listeliyoruz.
Philip Roth
Yahudi edebiyatının devi sonunda hiç bir zaman Nobel Ödülü kazanamadı. Ama “Portnoy’un Şikayeti”nden “Amerikan Pastoral”ine kadar tüm eserlerine konu olan karakterler ve hikayeler, ki aralarındaki bazı eserler yazarın Pulitzer, Ulusal Kitap Ödülü ve Franz Kafka Ödülü almasında rol oynamıştı, sonsuza dek Amerikalı Yahudi aklında yaşamaya devam edecek.
Rona Ramon
Uzaya gitmiş ilk ve tek İsraelli astronot Ilan Ramon’un 2003’te Columbia isimli uzay aracında ölmesi üzerine Rona Ranon kamusal bir figür haline gelmiş ve İsraelli gençler için akademik ve sosyal liderliği teşvik eden Ramon Kuruluşu’nu kurmuşru. Ramon’un Aralık ayında 54 yaşında pankreas kanserinden ölümü İsraelli ve dünyanın pek çok yanındaki insanlar için kalpkırıcı oldu.
Stan Lee
Karikatür kitapları endüstrisinde çok az kişinin önemli ve devamlı etkisi süre gelmiştir – ve uluslararası mega satış rekoruna sahip kişi – Stan Lee olmak… Marvel karikatürlerinin arkasındaki deha…. Diğer sanatçılarla beraber yarattığı bazı karakterler, Örümcek Adam, Hulk, X-Men, Fantastik Dörtlü, Demir Adam ve Thor. Stanley Lieber ismiyle Romanyalı Yahudi göçmen bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti.
Neil Simon
Muhtemelen 20. yüzyılın ikinci yarısında Brodway bilet gişelerini komedileriyle domine eden Neil Simon kadar popüler ve orta sınıf Yahudilerin kaygılarını ve saçma alışkanlıklarını araştırmakta olan keskin zekalı bir başka oyun yazarı yoktur. Tiyatro sahnesine, sinemaya ve televizyona yarattıklarının arasından en meşhurları “Barefoot in the Park,” “The Odd Couple” ve Pulitzer ödüllü “Lost in Yonkers” bulunmakta.
Claude Lanzmann
Lanzmann’ın 1985’te çektiği 9 saatlik “Shoah” belgeseli kamusal söylevi değiştirmiş ve Holokost film yapımının standartlarını belirlemişti. Lanzmann’ın Temmuz’da hayatını kaybetmesinden sonra Yad Vashem Müzesi’nin görsel direktörü JTA’ya: “‘Shoah’dan sonra Holokost filmlerinin üslubu değişti.” demişti.
Anthony Bourdain
Şöhretli aşçı ve gözüpek seyahat şovlarının sunucusu Yahudi kimlik annesi Yahudiydi ancak kendisi hiç bir zaman dindar olmadı – CNN’de İsrael hakkında “Bilinmeyen Parçalar” isimli diziyi yapana kadar çokça tanınmıyor ve hakkında konuşulmuyordu. İsrael ve Filistin topraklarından yemek örneklendirmeleri yaparken Bourdain İsrael’in sosyal ve politik yapısının ve kendi karmaşık kimliğinin nüanslı bir portresini çizdi. Haziran ayında gerçekleştirdiği intiharı sadece yemek sektörünü değil tüm dünyayı şoka uğrattı.
Yemek sektörünün bir başka yerinde, eleştiri dalında ilk defa Pulitzer ödülü alan bir yemek yazarı olan ve yerlisi olduğu Los Angeles’ta daha az bilinen etnik yemeklere ışık tutmasıyla tanınan Jonathan Gold Temmuz ayında 57 yaşında hayatını kaybetti.
Shoshana Cardin
İkonik kurumsal lider Shoshana Cardin, kendi şehri Baltimore’un yerel federasyonundan kendisinin de 1999’dan 2001’e dek başkanlığını gerçekleştirdiği Conference of Presidents of Major American Jewish Organizations’a kadar en büyük ve en güçlü Yahudi kuruluşlarının pek çoğunda çığır aşmıştı. Mayıs ayında 91 yaşında hayatını kaybetti.
Connie Sawyer
Komedinin Palyaço Prensesi aynı zamanda Hollywood’un çalışan en yaşlı kadını 105 yaşında yaşamını yitirdi. Rosie Cohen ismiyle Ortodoks bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Sawyer çoğu ufak roller olmak üzere “Hawaii Five-O” dan “Seinfeld”a ve “Pineapple Express”e 140’ın üzerinde oyunculuk deneyimi vardı.
Evelyn Berezin
Rusya’dan göçen Yahudi bir ailenin çocuğu olan Berezin’e ilk bilgisayarla işlenmiş sözcük işlemciyi geliştirdiği ve 1960ların sonunda pazarladığı için teşekkür edebiliriz. İngiliz yazar Gwyn Headley 2010 senesinde “Berezin olmasaydı, Bill Gates olmayacaktı, Steve Jobs olmayacaktı, internet olmayacaktı, kelime işlemci olmayacaktı.” demişti.
Mac Miller
Henüz 26 yaşında aşırı uyuşturucu kullanımından hayatını kaybeden Miller hiphop dünyasının alışagelmemiş yıldızlarından biriydi. Yahudi bir anne ve İrlandalı bir babanın oğlu olarak Pittsburgh’de Malcolm James McCormick ismiyle dünyaya gelen Miller Yahudi kimliğine kamusal alanlarda ve şarkı sözlerine göndermeler yaptığı gibi David’in Yıldızı dövmesine de sahipti.
Rachel Cowan
Yahudi şifa hareketinin bir öncüsü olup sonunda saldırgan bir beyin kanserine yenik düşen Cowan 2017’de oylanan ve çok önemli olan Karşılanabilir Bakım Yasası Senato oylaması için konuşma zorunluluğu hissetmişti. Senatörleri yasayı geçirmeleri konusunda uyaran bir video çekmiş ve gazetelerin manşetlerine taşınan ve Senatör John McCain’e gönderilen bir mektup kaleme almıştı. New York’ta bulunan Nathan Cummings Kuruluşu’nun Yahudi hayatı ve değerleri programında yardımların dağıtılması hususunda yardımcı olmuştu.
Charles Krauthammer
Krauthammer dalış esnasında yaşadığı kazada ömür boyu tekerlekli sandalyeye mahkum kaldığında Harvard’da birinci sınıf tıp öğrencisiydi. Krauthammer önce psikiatrist olup sonrasında yazmaya başladı. Önceleri konuşma yazmayı denedi fakat daha sonra politik yorumculuğa yöneldi. Amerika’nın en çok bilinen ve saygı duyulan köşe yazarlarından biri olurken aynı zamanda İsrael destekçisi olmaya devam etti. Oğlu Daniel babası Charles’ın nasıl Washinton Post’taki köşesi aracılıpıyla ve Fox News’da sıkça görüntülenmesiyle hesapsız sayıda Amerikalıyı politik zemine alıştırdığını hatırlıyor.
Naomi Cohen
Cohen henüz alan hala yeni ve gelişirken Yahudi çalışmaları bilim insanları arasındaki ilk kadınlardan biriydi. New York City Üniversitesi’nde ders veren Cohen’in araştırması politika ve dinin 20. yüzyıldaki kesişimini inceliyordu.
Connie Kurtz
LGBTQ aktivisti Connie Kurtz en çok 1994’te New York Şehri Eğitim Kurulu’na açtığı ve aynı evde yaşayan partnerlerin tüm şehir çalışanlarıyla aynı haklardan yararlanmasıyla sonuçlanan davasıyla tanınıyordu. Kurtz 2000 senesinde henüz lezbiyenlerin resmi nikahla evlenmesi yasal değilken Ruthie Berman ile ünlü LGBTQ Rabi Sharon Kleinbaum tarafından gerçekleştirilen tören ile evlenmişti.
Charlotte Rae
Charlotte Rae Lubotsky ismiyle Milwaukee’de Rus göçmeni Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen aktris, “The Facts of Life”taki rolüyle ünlenmiş ve bu performansıyla Tony ve Emmy ödüllerine aday gösterilmişti.
Clara Schwarz Kramer
Holokost boyunca Kramer neredeyse iki sene boyunca Polonya’da yer altında bulunan bir döşeme altı boşluğunda saklandı. Kramer’in o süreçte tuttuğu günlük yaşadığı korkunç deneyimi anlatıyor ve Washington’daki Holokost Müzesi’nde sergileniyor. Bir grup başka Holokost kurtulanıyla birlikte New Jersey’de bulunan Kean Üniversitesi’nde Holkost Kaynak Merkezi’ni kurmuşlardı.
Pittsburgh Sinagog Saldırısının Kurbanları
27 Ekim 2018’de antisemit silahlı Pittsburgh’un Squirrel Hill mahallesinde bulunan Hayat Ağacı Sinagogu’na girerek ibadet eden 11 Yahudiyi öldürdü. Bu, Amerikan tarihindeki en kötü silahlı saldırı olup dünyaya sağ akımın antisemitizmine karşı bir şeyler yapmak gerektiğini hatırlattı. İsimleri:
David Rosenthal
Cecil Rosenthal
Bernice Simon
Sylvan Simon
Daniel Stein
Jerry Rabinowitz
Richard Gottfried
Joyce Fienberg
Rose Mallinger
Melvin Wax
Irvin Younger
Bilim insanları, rabiler ve daha fazlası
Yukarıdaki liste sınırlayıcı değildir. 2018’de bir Holokost kurtulanı ve geniş çağlı olarak faşizm, terörizm ve Avrupa’nın düşüşü hakkında yazıları olan bilim insanı Walter Laqueur; İslam tarihi ve İslam ve Batının etkileşimi konularında uzman olan Princeton Üniversiteli Bernard Lewis; New York eyaletinin Hudson Vadisinde küçük bir uçağa pilotluk yaparken ölen Hebrew Union Koleji’nin rektörü Rabi Aaron Panken; “Kendin Yap” serisinde “Yahudi Katalog”un editörlerinden eğitmen Richard Siegel; 1960larda kurulan Jefferson Airplane isimli saykodelik rock grubunun kurucularından Marty Balin; İsraelli romancı ve Holokost kurtulanı Aharon Appelfeld; ara tatilde memleketi Kaliforniyada nefret suçuna kurban gittiği iddia edilen 19 yaşındaki University of Pennsylcania öğrenicisi Yahudi Blaze Bernstein.
Avlaremoz editörünün eki: Amos Oz
Amos Oz 2018 son günlerinde kısa süredir savaştığı kansere yenilerek 79 yaşındayken hayata verda etti. İsrael’in en çok tercüme edilen yazarı olması dışında çok sayıda edebiyat ödülünün sahibi olan Oz, defalarca Nobel’e aday gösterilmiş ancak hiç kazanamamıştı.
Paylaş: