Farhud’un 77. Yılı – Nesi Altaras

Farhud Arap dünyasının tarihindeki en büyük antisemit olaylardan biri ama nedense bu kanlı pogrom hakkında farkındalık 77 senede oluşmadı.

Farhud 1941 1-2 Haziran’da gerçekleşen Bağdat pogromunun adı. Kelime anlamı olarak “şiddetli hırsızlık” demek. Yani saldırıya uğrayanların evlerinden, mallarından ve canlarından oluşu. O tarihe kadar Bağdat Yahudileri böyle bir olay yaşamamıştı. Şavuot günü, hükümetin kuvvetsiz olduğu bir anda, Bağdat’ta Müslüman halk Yahudi komşularına karşı silahlandı, evlerini, dükkanlarını yaktı, tecavüz ve cinayet olayları oldu.

Olaylarda 200’e yakın Yahudi öldü, 1000 küsur kişi yaralandı. Evlerini ve işlerini kaybeden Yahudilerin yaşam kalitesi dibe vurdu. Ölenlerin birçoğu toplu mezara gömüldü.

Pogrom paramiliter gençler tarafından organize edilmiş, Nazi Almanya’sının Bağdat Büyükelçiliğinin yaptığı propagandayla desteklenmiş ve tabii ki Irak devleti tarafından durdurulmamıştı. 1920’lerden beri iki sebepten dolayı antisemitizm tırmanıştaydı. Birincisi Iraklı Yahudilerin İngilizler için ajanlık yaptığı fikriydi. Yahudiler İngiliz sömürgecilerle bir tutuluyor, İngilizlere olan nefretin acısı Yahudilerden çıkarılıyordu. İkinci sebep ise İngiltere’nin Filistin mandasında Yahudi ve Araplar arasındaki şiddet olaylarıydı. Orada Arapların başına gelen her talihsizlikten Iraklı Yahudiler sorumlu tutuluyordu.

6-7 Eylül tarzında, ancak çok daha kanlı biten bu pogrom o zamana kadar şehir hayatında önemli rol oynayan, Irak’ın aktif ve kalıcı üyeleri olan bu cemaati içine kapanmaya, komşularından korkmaya sürükledi. Irak Yahudi cemaatinin Müslümanlarla olan ilişkisi iyileşemeyecek bir darbe aldı. Yüzyıllardır yaşadıkları yerde hiçbir zaman böyle bir olayla karşılaşmayan Bağdat Yahudileri bu olaydan sonra göç fikrini ilk kez düşünmeye başladılar.

İsrail kurulup Filistinlilere olan zarar tüm Yahudilere mal edilince Irak Yahudileri daha da korkuya kapıldı. 1951-52’de Nehemiah ve Ezra operasyonlarıyla 150,000 Irak Yahudisi uçaklarla İsrail’e getirildi. Yüz binden fazla kişi iki sene içinde Irak’ı terk etti. Büyük çoğunluğu ailelerinin 2000 seneden fazla yaşadığı Irak’ı bir daha göremedi.

1900’de Bağdat’ın yüzde 25’i olan Yahudi cemaatinden bugün Bağdat’ta hiç kimse yok. Irak’ın toplam Yahudi nüfusu da 5’i aşmayan bir seviyede. Yüzde beş değil, beş kişi.

Farhud’u unutmak sanki Ortadoğu’nun Yahudileri hiç var olmamış gibi davranmaktır. Arap dünyasında, Fas’tan Irak’a yüz binlerce Yahudi yaşıyordu. 1940’la 1955 arasında bu nüfus ya zorla kovuldu ya da parçası olduklarını sandıkları toplum tarafından ülkelerini terk etmeye itildi. Bu olay Irak’ta oldu ama benzerleri ve ardılları Mısır’da, Tunus’ta, Libya’da görüldü.

Haziran’ın ilk günlerinde Bağdat Pogrom’u Farhud’u anıyoruz. Sadece Bağdat Yahudilerine uygulanan şiddeti hatırlamak için değil, Ortadoğu’nun her ülkesinde, yerlisi oldukları yerde ezilen ve göçe zorlanan tüm Yahudileri hatırlamak için.

Avlaremoz’un resmi bir görüşü yoktur. Yayımlanan yazılar, yazı sahibinin kendi görüşleridir. Çok sesli bir platform olma amacı taşıyan Avlaremoz’da, nefret söylemi içermedikçe, farklı düşünceler kendisine yer bulmaktadır.