Arşiv Makaleler

Selamsız August Landmesser’e ve Cesarete Dair – Melike Karaosmanoğlu

1930’larda Hamburg’da Blohm & Voss gemi inşaat ve mühendislik şirketinde çalışan bir işçiydi August Landmesser. İsmi anıldığında hemencecik hatırlayanı az olabilir; fakat Nazi Almanyası’nın en etkileyici fotoğrafının içindedir hem de en unutulmaz haliyle.

Hitler 13 Haziran 1936’da Horst Wessel isimli savaş gemisinin denize indirilmesi adına bir açılış düzenletir, törene de bizzat katılacağını bildirir. Oldukça kalabalık bir topluluğu açılışa dahil edip, açılışı faşist- militarist bir gövde gösterisine dönüştürmeyi başarır.

Hitler’in konuşmaya başlamasıyla sağ elleri havada Nazi selamı veren binlerin içinde sadece tek bir kişi kollarını birbirine sıkıca bağlayıp Führer’i selamlamayı reddeder. O kişi hem cesurca hem de itaatsizce Hitler’i ve Nazi rejimini protesto eden tersane işçisi August Landmesser’den başka değildir.

1930 yılında tüm dünyayı sarsan “Büyük Bunalım”ın etkisiyle çöken Alman ekonomisinde işsizlik korkunç boyutlara ulaşmıştı. Bu durumu kendi lehine kullanan Nazi sistemi iş arayan vatandaşlarını direkt olarak Nazi Partisine üye yapmaya başladı. Landmesser de bu dönem Nazi Partisine üye olmuştur; lakin Nazi ideolojisini benimsediğine dair bir kanıt yoktur.

1934’de August Yahudi olan Irma Eckler ile tanışır ve nişanlanırlar. Nişanlanmalarının hemen ardından August öncelikle partiden ihraç edilir, evlilik başvuruları ise Nürnberg Irk Yasaları uyarınca reddedilmiştir. Bu yasalar Alman Yahudilerini Reich vatandaşlığından çıkaran maddelere sahipti. Ayrıca Yahudilerin Alman kanına mensup kişilerle evlenmelerini ya da ilişkide olmalarını yasaklıyordu. Yasaya gerekçe olarak Alman ırkının, kanının ve onurunun kutsallığı gösteriliyordu. Bu kutsallığın ebediyen korunması her Alman vatandaşının değişmeyen vazifesi olmalıydı.

Karma evliliklerden doğan çocuklar da Aryan ırkın “saf”lığını bozduğu gerekçesiyle suç unsuru olarak görülüyordu. Bütün bu yasaklara rağmen August ve Irma 2 kız çocuğa sahip oldular.

İsmi savaş gemisine verilen Horst Wessel ise Nazi Partisinin kuruluş yıllarında öldürüldükten sonra “kahraman” ilan edilmiş bir faşisttir. Wessel’in yazdığı bir şarkı Nazi marşı ilan edilir. Bu “kahraman”ın yazdığı şarkı her resmi durumda ve parti bürolarında söylenmiştir.

O açılışta Nazi selamı vermeyi reddeden Landmesser müthiş bir protesto yapmıştı kuşkusuz. Muhtemelen o an fotoğrafının çekildiğini de fark etmemişti. Bu fotoğraftan sonra SS’ler tarafından izlenmeye başlandı ve çok geçmeden tutuklandı. Faşizm böyledir, tek kişilik bir duruşa, selam vermemeye bile bedel ödetir.

Landmesser bir müddet sonra serbest bırakılır. 1937 yılında ikinci çocuklarına hamile olan Irma ile Danimarka’ya kaçmayı planlar. Bu plan sınırı geçmeye çalışırken tutuklandıkları için başarılı olamaz. August Landmesser Yahudi bir kadından çocuk sahibidir, ırkını aşağılamıştır bu sebeple yargılanır. Aynı yasa ile Irma da tutuklanmıştır. 38’de August tekrar serbest bırakılır. Ve aynı “suç” ile tekrar mahkemeye çıkarsa çok ağır cezalandırılacağı kendisine bildirilir. Ama çift ilişkilerini bitirmez ve kısa bir süre içinde Landmesser’i yeniden tutuklarlar. August’un 2 yıl çalışma kampına, 6 ay da toplama kampına gitmesine karar verilir. Bu cezayla birlikte ailesinden sonsuza kadar ayrılmış olur, çünkü onları bir daha görme fırsatı olmayacaktır.

Hamile Irma’yı da Hamburg’da bir hapishaneye gönderirler. Orada ikinci çocuğu dünyaya gelir gelmez Irma toplama kampına yollanır. 1942 Şubatında onun gibi 1400 kadınla birlikte gaz odasında öldürülür. Ölümü 1949 yılında resmi olarak açıklanmıştır.

Landmesser’ın ise 1944 yılında -kesin bir kayıt olmamakla birlikte- cepheye yollandığı ve Hırvatistan’da savaşırken öldüğüne dair bir bilgi dolaşır.

Aryan ırkın” saflığını bozan” çocuklar Irene ve Ingrid ise Hamburg’da bir yetimhanede büyür. Bir müddet sonra Ingrid anneannesinin yanına yerleştirilir. Irene ise toplama kampına gönderilecekken aileden birisi tarafından gizlice Avusturya’ya gönderilir. Böylelikle ikisi de hayatta kalmayı başarır.

August Landmesser ve Irma Eckler çiftinin evliliği 1951 yılında Hamburg Senatosu tarafından tanınmıştır.

O kült fotoğrafta Hitler’i selamlayan binlerce el tarihin omuzlarına dev bir utanç yükledi. Tarihin insanlığa bıraktığı miras ise itaatsiz ve selamsız August Landmesser’i ve cesareti selamlamak olsun.

 

Kaynak:

Resisting the Holocaust Upstanders, Partisans, and Survivors, Paul R. Bartrop, ABC-CLIO, 2016.