Genç Yahudiler Anlatıyor Röportajlar

Ceki anlatıyor: “Türkiye’de Yahudi kimliği kayboluyor. Eskisi gibi böyle bir hardcore değil.”

b4364a1f-0b4a-4add-808b-4905b4238d88

Ceki ile 2012 Yazında İstanbul’da görüşme yaptığımız esnada 28 yaşında Mühendislik mezunu bir işadamı idi. Ceki’nin, Musevi Lisesi mezunu olmasından dolayı kimlikle ilişkisinin güçlü olduğu görülmektedir. O, günümüz Türkiye’sinde Yahudi kimliğinin gün geçtikçe kaybolmakta olduğunu düşünüyor ve bu durumdan şikâyetçi. Bu nedenle Ceki, kimliğin kaybolmaması için çaba gösterilmesi gerektiğini düşünüyor. Kendisi de, Yahudi kimliğinin yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması için derneklerde aktif olarak çalışmaktadır. Ceki, bu konuda şöyle diyor: “Dil, din, kültür kesinlikle öğrenilmesi gereken bir şey. Ben azınlık olan kişilerin kesinlikle bunlarla ayakta kalabileceğini düşünüyorum. Dili çok zordur öğrenmek de kültürü ve dini bırakmamak lazım diye düşünüyorum ama maalesef azalıyor… Milletin bazı şeylerle ilgilenmesi daha da azaldı. Kimliğin, kültürün kaybolmaması için uğraşmamız lazım.”

Şimdi sözü kendisine veriyorum…

Yahudileri toplumun içinde nerede görüyorsunuz? Sizce Yahudilerin, toplumu oluşturan diğer unsurlardan farkı var mıdır? Varsa nedir/nelerdir?

Bence diğerleri ile aynıyız. Sanmıyorum çok fazla fark olduğunu toplumu oluşturan diğer unsurlardan. Ayrı, spesifik olarak bir yere koyamam. İsrail olaylarından dolayı biz biraz daha kötü durumda olabiliriz ama fark yok.

Sizce günümüz Yahudi kimliği neye/nelere dayanmaktadır? (Örneğin dilin, dinin, kültürün önemi nedir?) Sizce bu kimlik modernleşme sürecinde değişmiş midir? Değiştiğini düşünüyorsanız bu değişimi nasıl yorumluyorsunuz? Sizin Yahudi kimliğiniz neye, nelere dayanmaktadır?

Yahudi kimliği gün ilerledikçe yüzde yüz değişmiştir diye düşünüyorum. Başta çok tutucuydu. Gün geçtikçe çok değiştiğini düşünüyorum. Milletin bazı şeylerle ilgilenmesi daha da azaldı. Türkiye’de Yahudi kimliği kayboluyor. Eskisi gibi böyle bir hardcore değil.

Benim Yahudi kimliğim… Ben İran tarafından gelmelerdenim, İspanyol kökenliler gibi yetiştik de kökenimiz İspanya değil. Buradaki herkes [Ceki ile görüşmemizi, başka Yahudi arkadaşlarının da bulunduğu bir ortamda yaptık] Yıldırım Bayezid zamanında gelenlerin kültürü ile yetişmiştir ama ben de tabii Sefarad sayılırım.

Dil, din, kültür kesinlikle öğrenilmesi gereken bir şey. Ben azınlık olan kişilerin kesinlikle bunlarla ayakta kalabileceğini düşünüyorum. Dili çok zordur öğrenmek de kültürü ve dini bırakmamak lazım diye düşünüyorum ama maalesef azalıyor… Dil yok denecek kadar, kültür ve din de giderek azalıyor.

Sizce Yahudiler arasında, Yahudi kimliğine bakış konusunda, kuşaklar arasında farklar var mıdır? Varsa bu farklılıklar nedir? Nedenleri hakkında ne düşünüyorsunuz?

Yüzde yüz var. Bu kimliğe duyulan benimseme seyreliyor artık günümüzde. Bir önceki kuşak daha bağlıydı, “aman şunu da yapayım bunu kaybetmeyeyim” gibi, bir sonraki kuşak yani bizler, “bu da olmasa da olur” tarzında…

Yahudi kimliğinizden ötürü hiç dışlandığınızı düşündünüz mü, kurum ya da kişilerden baskı gördünüz mü? Bu konularda sizden önceki kuşaklardan daha şanslı mı, daha şanssız mı olduğunuzu düşünüyorsunuz? Yoksa zamanla değişen bir şey olmadığını mı düşünüyorsunuz?

Bu, dönemden döneme değil de durumdan duruma değişen bir durum. Mesela nerde çalıştığınla alakalı olabilir, ben çok iyi bir yerde çalışıyorum hiçbir şey olmaz ama başka bir arkadaşım saçma sapan bir yerde çalışır, o zaman O, sonunu görür.

Baskılar… Yok demem de, az da olsa baskı değil de farklılık var diyelim. Laf sokma gibi şeyler var, “sen ne anlarsın” der mesela. O tarz yani yoksa çok bir şey yok bence.

Eskiden çok daha rahatmışız tabii. Şimdi bu dış dünyadaki konjonktürden dolayı buradaki insanlar biraz daha tepkili. Bizi de sanki İsrail’in bir kolu gibi görüyorlar. Ama öyle değil yani. Sanki İsrail Filistin’e bir şey yapınca sanki biz de onları desteklermişiz gibi düşünülüyor ama öyle bir bütünlük yok yani. Ama tepki görüyorsun maalesef. O yüzden genel konjonktürden dolayı bir şanssızlık var.

Yahudi kimliğinin yaşanması ve aktarılması konularında eksiklikler/sorunlar var mıdır? Var olduğunu düşünüyorsanız bu sorunları kimler ve nasıl çözebilir?

Eksiklikler var, şöyle; millet daha isteksiz bunları algılamada yani uğraşmıyor artık bunları tekrardan öğrenmek için. Gereksiz buluyor. Pas geçiyor, bir de bunlarla uğraşmayayım diyor. Veya eskisine göre daha seyrek uyguluyor.

Mesela bayramda tüm aile toplanırken, bir anda yarım aile toplanıra düşüyorsun, sonra bir bakıyorsun üçte biri toplanıra düşüyorsun gibi… Kimler ve nasıl çözebilir? İşte bu bizim de kafa patlattığımız bir konu. Bu sorun, günümüzün şartları göz önüne alınarak daha çok kişileri çekebilecek organizasyonlar yaparak çözülebilir bence.

Ladino dilini konuşuyor musunuz? Yahudi edebiyatından eserler okuyor musunuz? Yahudi tarihi ve dünyadaki Yahudi toplulukları hakkında okuyor, film, belgesel izliyor musunuz? Türkçe, İngilizce, Fransızca vs. dillerde yazan Yahudi yazarları takip ediyor musunuz? Yahudi müziği dinliyor musunuz (kimler, türler) ?

Ben konuşamıyorum Ladino. Bu dili konuşma bizim jenerasyonda azdır, eskiden daha yüksekti. İki jenerasyon öncesi inanılmaz çok konuşur. Yahudilikle ilgili şeyler okumuyorum da ama arada buldukça film, belgesel izliyorum.

Kültürü yaşatma olayı var ya, mesela eskiden bunlar daha çok vardı, şimdi milleti mesela bu müzik falan çekmiyor. Ben de Yahudi müziği özellikle dinlemiyorum ama düğünlerde derneklerde duyuyorum. Ama gidip de ipodda kulağıma takmıyorum.

Yahudi kurumlarının kültürel faaliyetlerine katılıyor musunuz? Sizce bu faaliyetler gençlere hitap ediyor mu? Bu konudaki düşünceleriniz nelerdir?

Katılmak istediklerime katılıyorum. Çok verimli bulmadıklarıma katılmıyorum. Bazılarının yapılmasında aktifim zaten. Ben daha çok kültür ve dinin küçüklerde daha çok bilinçlendirilmesi kısmında aktifim. Bu faaliyetlerin gençlere hitap edip etmemesi meselesi, işte bu da bizim çalıştığımız konulardan. Onlara hitap edeni yakalarsak kimliği yaşatmayı daha çok becereceğiz.

Bu faaliyetler genel olarak gençlere hitap etmiyor, etmediği için seyreliyor ama ettirmek için çalışıyoruz. Derneklerimizde bunları yapmaya çalışıyoruz ama böyle resmi bir şey yok. A sinagoguna gelen küçük çocuklar vardır, onlar bu bilinci alsın diye ben de bir şeyler yapıyorum. Bu işin bitmemesi lazım. Kimliğin, kültürün kaybolmaması için birilerinin uğraşması lazım.

Yahudi eğitim kurumlarında eğitim gördünüz mü? (Bunlardan birinde öğrenim görmemiş olsanız bile) bu kurumların Yahudiler arasındaki ilişki ve Yahudi kimliğinin aktarılmasında oynadığı rol hakkında ne düşünüyorsanız?

Evet gördüm. Musevi Lisesi mezunuyum. Musevi Okulu, ilkokuldan beri, kültür ve dinin yaşatılması için çok önemli. İnanılmaz büyük bir masraf ama yaşatılması lazım.

Sizin için Sinagog neyi temsil ediyor? Sizce Yahudi dini kurumlarının ve faaliyetlerinin Türkiye’de Yahudi kimliğinin yaşatılmasındaki rolü nedir?

İbadet yeri öncelikle. Çeşitli organizasyonlar yapılıyor orada ve sosyalleşme sağlanıyor. Bu da Yahudi kimliği için önemli.

“500 yıl”, 500. Yıl Vakfı ve müzesi hakkında düşünceleriniz nedir?

Bu Vakıf, Türkiye’de Yahudi kimliği hakkında milleti bilgilendiriyor. Buradan 1492’de başlayan o büyük göçün bilgisini alabilirsin. Bu Vakıf, kendini tanıtma yeri. Ben de bir kez gittim.

[email protected]