Arşiv Göze Çarpanlar

Osmanlı’ya göç eden Seferadların torunları, dilleri Ladino’yu koruma mücadelesi veriyor

Kaynak: Euronews, Enis Günaydın

Dünyada yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan dillerden biri, İstanbul’da canlı tutulmaya çalışılıyor. 5 asır önce İspanya’dan Osmanlı topraklarına göç eden Seferadların torunları, dedelerinin dili Ladino’yu korumak için mücadele veriyor.

İstanbul’da yaşayan 90 yaşındaki Dora Beraha, “Bizden sonra bu dili konuşan kimse kalacak mı? Muhtemelen çok az. Yok olması mümkün” diyor.

Ladino nasıl bir dil?

Ladino aslında 15’inci yüzyıl ve öncesinde İspanya’daki hahamların İbranice yazıları öğretmek için kullandığı bir dil. İspanya’daki Yahudilerin baskılar sonucu Osmanlı Devleti’ne sığınmasıyla beraber Ladino dili de göç etmiş.

Nesiller boyu aktarılan ve en büyük popülerliğini 19’uncu yüzyılda kazanan dil, çoğunlukla İspanyolca’ya benziyor. Bu nedenle Judeo-Espanyol (Yahudi İspanyolcası) ismini de alıyor. Ancak Ladino’da İspanyolca’nın yanı sıra İbranice, Yunanca, Arapça ve Türkçe’den de kelimeler bulunuyor.

UNESCO’ya göre dünya genelinde Ladino dili konuşan yaklaşık 100 bin kişi bulunuyor. Bu kişilerin çoğu İsrail’de bulunsa da, Türkiye’deki yaklaşık 15 bin nüfuslu Yahudi topluluğu da Ladino’yu yaşatmak için çalışmalar yürütüyor.

Şarkılar ve ilahilerle hafızalarda

Yürütülen çalışmalardan biri Ladino dilinde şarkı ve ilahiler söyleyen Nes Korosu. İzzet Bana yönetimindeki koro haftada bir toplanarak, nesilden nesile aktarılan parçalara yeniden hayat veriyor.

Koronun müdavimlerinden 63 yaşındaki Denise Horada, “Bana büyükannemi hatırlatıyor. Gençken hep bu şarkıları duyardım. Şimdi söylerken sanki o da yanımdaymış gibi hissediyorum” şeklinde konuşuyor.

Aylık gazete ve sosyal medyadan dersler

Hayatını Ladino diline adayan Karen Şarhon ise bunun için çok sayıda çalışma yürütüyor. Şarhon, 2003 yılında yayın hayatına başlayan aylık El Amaneser gazetesinin genel yayın yönetmenliğini yapıyor.

“El Amaneser’i yayınlamaya başladığımızda 8 sayfaydı. Bugün 32 sayfaya ulaştık” diyen Şarhon, sadece Ladino dilinde yazıların yer aldığı gazetenin yaklaşık 8 bin kişiye ulaştığını ifade ediyor.

Şarhon aynı zamanda Osmanlı Türk Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi’nin de kurucusu. Sosyal medya üzerinde çeşitli mecralardan ücretsiz Ladino dersleri veren Şarhon, bu sayede unutulmaya yüz tutan dil için bir arşiv ve veri tabanı da oluşturmayı hedefliyor.