“Kim ki tek bir canı kurtarır, tüm dünyayı kurtarmış sayılır.”
Mişna, Sanhedrin 4:5; Yeruşalmi Talmud 4:9, Babil Talmudu Sanhedrin 37a.
Rita Rosani, 20 Kasım 1920’de,İtalya’nın antik liman kenti Trieste’de, Çekoslovakya kökenli Yahudi bir ailede dünyaya geldi. Eğitimini tamamladıktan sonra Trieste İsraelite Okulu’nda öğretmenliğe başladı. O günlerde Avrupa’nın geri kalanına kıyasla antisemitizmin daha az rastlandığı İtalya’da diktatör Benito Mussolini başta, Hitler’in ırkçı görüşlerini paylaşmıyordu. Öyle ki kendi İtalyan Faşist Partisi içerisinde Ettore Ovazza isimli Yahudi bir milletvekili dahi vardı. 1938’e gelindiğinde Mussolini’nin Hitler’le gittikçe güçlenen stratejik ortaklığı, İtalya’nın ırkçı yasalarla yönetilmeye başlanmasına neden oldu. Rita Rosani daha 18 yaşında devlet eliyle yapılan ayrımcılıkla karşı karşıyaydı.
Temmuz 1938’de İtalyanların Ari ırkından geldiklerini deklare eden Manifesto della razza yani “Irk Manifestosu” yayınlandı. Aryan olmayan “alçak” ırkların tümünü ve özellikle Yahudileri aşağılayan bu manifestoyu yeni ırkçı kısıtlamalar getiren yasalar izledi. Benito Mussolini 16 yıllık diktatörlüğünde ilk kez antisemit ve ırkçı yasalar çıkartıyordu. Irkçı yasalar Yahudilerin Ari ırkı mensuplarıyla-İtalyanlar Aryan kabul ediliyordu- evlenmelerini, orduya katılmalarını, çocuklarını devlet okullarına göndermelerini; öğretmenlik, avukatlık, gazetecilik, bankacılık gibi meslekleri yapmalarını ve daha birçok şeyi yasaklıyordu. İş yerlerinin kapılarına Yahudilerin kabul edilmeyeceğine dair tabelalar asılıyordu. 1943-1945 yılları arasında İtalya’nın Nazi Almanya’sıyla ittifakını desteklemeyen, ülkelerinin savaşa girmesini onaylamayan veya İtalyan Yahudilerinin toplama kamplarına gönderilmesini engellemeye çalışan; farklı politik görüşlerden kadın erkek yüzlerce partizan faşizme ve soykırıma karşı savaştı. İlk adımı eski askerlerin attığı, sonrasında orduya katılmak istemeyen gençlerin büyüttüğü direniş, savaşarak ya da bilgi taşıyarak büyük rol alan kadınların da desteğiyle faşistlere karşı bir iç savaş başlattı.
Rita Rosani, anti-faşist gizli yapılanmaya ilk kez Venedik’in kuzeyinde küçük bir yerleşim olan Portogruaro’da katıldı. Sonrasında Verona şehrinde, “Kartal Tugayı” olarak adlandırılan partizan örgütlenmede irtibat ve organizasyonu sağladı. Verona yakınlarında Valpolicella ve Zevio bölgelerinde aylarca süren harekâtlara bizzat katıldı. Eylül 1944’te bir Pazar sabahı Rita ve “Kartal Tugayı” kalabalık bir faşist birlik tarafından kuşatıldı. Kanlı bir çatışma yaşandı ve partizanlar saatlerce direndi. Sonunda partizanlar bir karşı saldırı yapmaları gerektiğine karar verdiler. Partizanlardan biri bir şaşırtmaca anında Rita’ya kaçmasını söylediğinde Rita “Şaka yapıyor olmalısın!” cevabını verdi ve elindeki tüfekle kendini ateş hattına attı. Yaralı yakalan Rita bir teğmen tarafından başından vurularak öldürüldü. Yirmi yıl hapse mahkûm edilen teğmen kısa süre sonra serbest kaldı. Öldürülen Rita’ysa savaş sonrasında Askeri Cesaret Madalyası’yla ödüllendirildi.
Bugün İtalya’da Rita Rosani isimli pek çok okul ve cadde var. Rita, faşistlere karşı kahramanca savaşan 185.000 partizan arasındaki 35.000 kadından biriydi. İç savaş sonunda 683’ü kadın 29.000 partizan öldü. 50.000 kişilik İtalyan Yahudi cemaati Avrupa’nın en eski cemaatlerinden biriydi. Savaş süresince, İtalya, İtalyan işgalindeki Fransız toprakları, Rodos ve Kos adalarından toplam 8.564 Yahudi, çoğu Auschwitz-Birkenau’ya olmak üzere, toplama kamplarına yollandı. Bunlardan 1.009’u savaş sonrasında evlerine dönebildi. 196 Yahudi İtalya içinde Naziler tarafından, 100’ü polis gözetiminde, hapiste veya transit kamplarda öldürüldü. 40.000’den fazlası İtalyan halkının ve direnişin sayesinde kurtulabildi. Altı milyon Yahudi’nin sistematik bir şekilde katledildiği Holokost sırasında İtalya, Danimarka ve Bulgaristan’dan sonra en çok Yahudi’nin kurtulduğu ülkedir.
Kaynakça:
http://notesfromverona.weebly.com/blog/a-scholl-called-rosani
https://en.wikipedia.org/wiki/Ettore_Ovazza
https://www.resistance-archive.org/en/
Rita Rosani, 20 Kasım 1920’de,İtalya’nın antik liman kenti Trieste’de, Çekoslovakya kökenli Yahudi bir ailede dünyaya geldi. Eğitimini tamamladıktan sonra Trieste İsraelite Okulu’nda öğretmenliğe başladı. O günlerde Avrupa’nın geri kalanına kıyasla antisemitizmin daha az rastlandığı İtalya’da diktatör Benito Mussolini başta, Hitler’in ırkçı görüşlerini paylaşmıyordu. Öyle ki kendi İtalyan Faşist Partisi içerisinde Ettore Ovazza isimli Yahudi bir milletvekili dahi vardı. 1938’e gelindiğinde Mussolini’nin Hitler’le gittikçe güçlenen stratejik ortaklığı, İtalya’nın ırkçı yasalarla yönetilmeye başlanmasına neden oldu. Rita Rosani daha 18 yaşında devlet eliyle yapılan ayrımcılıkla karşı karşıyaydı.
Temmuz 1938’de İtalyanların Ari ırkından geldiklerini deklare eden Manifesto della razza yani “Irk Manifestosu” yayınlandı. Aryan olmayan “alçak” ırkların tümünü ve özellikle Yahudileri aşağılayan bu manifestoyu yeni ırkçı kısıtlamalar getiren yasalar izledi. Benito Mussolini 16 yıllık diktatörlüğünde ilk kez antisemit ve ırkçı yasalar çıkartıyordu. Irkçı yasalar Yahudilerin Ari ırkı mensuplarıyla-İtalyanlar Aryan kabul ediliyordu- evlenmelerini, orduya katılmalarını, çocuklarını devlet okullarına göndermelerini; öğretmenlik, avukatlık, gazetecilik, bankacılık gibi meslekleri yapmalarını ve daha birçok şeyi yasaklıyordu. İş yerlerinin kapılarına Yahudilerin kabul edilmeyeceğine dair tabelalar asılıyordu. 1943-1945 yılları arasında İtalya’nın Nazi Almanya’sıyla ittifakını desteklemeyen, ülkelerinin savaşa girmesini onaylamayan veya İtalyan Yahudilerinin toplama kamplarına gönderilmesini engellemeye çalışan; farklı politik görüşlerden kadın erkek yüzlerce partizan faşizme ve soykırıma karşı savaştı. İlk adımı eski askerlerin attığı, sonrasında orduya katılmak istemeyen gençlerin büyüttüğü direniş, savaşarak ya da bilgi taşıyarak büyük rol alan kadınların da desteğiyle faşistlere karşı bir iç savaş başlattı.
Rita Rosani, anti-faşist gizli yapılanmaya ilk kez Venedik’in kuzeyinde küçük bir yerleşim olan Portogruaro’da katıldı. Sonrasında Verona şehrinde, “Kartal Tugayı” olarak adlandırılan partizan örgütlenmede irtibat ve organizasyonu sağladı. Verona yakınlarında Valpolicella ve Zevio bölgelerinde aylarca süren harekâtlara bizzat katıldı. Eylül 1944’te bir Pazar sabahı Rita ve “Kartal Tugayı” kalabalık bir faşist birlik tarafından kuşatıldı. Kanlı bir çatışma yaşandı ve partizanlar saatlerce direndi. Sonunda partizanlar bir karşı saldırı yapmaları gerektiğine karar verdiler. Partizanlardan biri bir şaşırtmaca anında Rita’ya kaçmasını söylediğinde Rita “Şaka yapıyor olmalısın!” cevabını verdi ve elindeki tüfekle kendini ateş hattına attı. Yaralı yakalan Rita bir teğmen tarafından başından vurularak öldürüldü. Yirmi yıl hapse mahkûm edilen teğmen kısa süre sonra serbest kaldı. Öldürülen Rita’ysa savaş sonrasında Askeri Cesaret Madalyası’yla ödüllendirildi.
Bugün İtalya’da Rita Rosani isimli pek çok okul ve cadde var. Rita, faşistlere karşı kahramanca savaşan 185.000 partizan arasındaki 35.000 kadından biriydi. İç savaş sonunda 683’ü kadın 29.000 partizan öldü. 50.000 kişilik İtalyan Yahudi cemaati Avrupa’nın en eski cemaatlerinden biriydi. Savaş süresince, İtalya, İtalyan işgalindeki Fransız toprakları, Rodos ve Kos adalarından toplam 8.564 Yahudi, çoğu Auschwitz-Birkenau’ya olmak üzere, toplama kamplarına yollandı. Bunlardan 1.009’u savaş sonrasında evlerine dönebildi. 196 Yahudi İtalya içinde Naziler tarafından, 100’ü polis gözetiminde, hapiste veya transit kamplarda öldürüldü. 40.000’den fazlası İtalyan halkının ve direnişin sayesinde kurtulabildi. Altı milyon Yahudi’nin sistematik bir şekilde katledildiği Holokost sırasında İtalya, Danimarka ve Bulgaristan’dan sonra en çok Yahudi’nin kurtulduğu ülkedir.
Kaynakça:
http://notesfromverona.weebly.com/blog/a-scholl-called-rosani
https://en.wikipedia.org/wiki/Ettore_Ovazza
https://www.resistance-archive.org/en/
Paylaş: