Lodz Yahudileri, savaş öncesi Polonya’sında Varşova’dan sonra ikinci en büyük Yahudi cemaatini oluşturuyordu. Lodz gettosu şehrin diğer bölümlerinden dikenli tellerle ayrılmıştı. 1942 Eylül–1944 Mayıs arasında, Lodz’dan herhangi bir büyük sürgün yapılmadı ancak 23 Haziran 1944’te, Almanlar Lodz’dan sürgünlere tekrar başladılar. Yaklaşık 7.000 Yahudi Chelmno’ya götürülüp öldürüldü. Sürgünler Temmuz ve Ağustos ayında devam etti. Gettodaki kalan nüfusun çoğu Auschwitz-Birkenau imha kampına götürüldü.
Gettolarda hayat genellikle dayanılmazdı. Aşırı kalabalık olması olağandı. Tek dairede birkaç aile birden yaşayabiliyordu. Sıhhî tesisat çökmüştü. Dışkılar çöplerle birlikte sokaklara atılıyordu. Bu tür sıkışık ve sağlıksız konutlarda bulaşıcı hastalıklar da hızla yayılıyordu. İnsanlar her zaman açtı. Almanlar sakinlerin sadece çok az bir miktar ekmek, patates ve yağ satın almasına izin vererek, onları kasıtlı olarak açlıktan öldürmeye çalışıyordu. Gettoda yaşayanlardan bazılarının içeri kaçak yiyecek sokmak için harcayabileceği parası ya da değerli eşyası vardı, diğerleri ise hayatta kalmak için dilenmek ya da çalmak zorundaydı. Uzun kış ayları boyunca ısınma yakıtı çok az bulunuyordu ve çoğu insan yeterli giyeceğe sahip değildi. Açlıktan ve soğuğa maruz bırakılmaktan güçsüzleşmiş insanlar kolayca hastalıklara kurban gidiyordu. Gettolarda hastalıktan, açlıktan ya da soğuktan on binlerce insan ölüyordu. Bazıları ümitsiz hayatlarından kurtulabilmek için intihar ediyordu.
Her gün çocuklar yetim kalıyordu ve hatta pek çok çocuk kendisinden daha küçük yaştaki çocuklara bakmak zorundaydı. Yetimler çoğunlukla ellerinde zaten paylaşacak çok az şeyi olan ya da hiçbir şeyi olmayan insanlardan bir parça ekmek dilenerek sokaklarda yaşıyordu. Pek çoğu kışın soğuktan donarak ölüyordu.
Lodz gettosundaki pazarda çeşitli mallar satanlar arasında bir çocuk satıcı. Lodz, Polonya, 1941 civarı — Instytut Pamieci Narodowej
Çocuklar hayatta kalmak için uyanık olmak ve bir işe yaramak zorundaydılar. Varşova gettosundaki küçük çocuklar bazen getto duvarındaki dar aralıklardan emekleyerek geçerek, ailelerine ve arkadaşlarına yiyecek çalmada yardımcı oluyordu. Bunu büyük bir risk alarak yapıyorlardı. Çünkü yakalanan kaçakçılar şiddetle cezalandırılıyordu.
Birçok genç, gettolarda yetişkinler tarafından düzenlenen derslere katılarak eğitimine devam etmeye çalışıyordu. Bu tür dersler Nazilere karşı gelerek, gizli olarak yapıldığından, öğrenciler yakalanmamak için gerektiğinde kitaplarını giysilerinin içine saklamayı öğrenmişti.
Etraflarındaki acı ve ölüme rağmen, çocuklar oyuncaklarla oynamaya son vermedi. Kimi çok sevdiği bebeğini, kimiyse kamyonunu gettoya getirmişti. Bulabildikleri her türlü bez ve tahta parçasıyla çocuklar kendileri de oyuncaklar yapıyordu. Lodz gettosunda, çocuklar boş sigara kutularının üstlerinden iskambil kâğıtları yapmışlardı.
Lodz gettosundaki bir fabrikada zorunlu işçi olarak çalıştırılan bir Yahudi adam ve çocuk. Lodz, Polonya, tarih bilinmiyor — Zydowski Instytut Historyczny Instytut Naukowo-Badawczy
Önemli Tarihler
8 ŞUBAT 1940
LODZ YAHUDİLERİ ZORLA GETTOYA YERLEŞTİRİLDİ
Almanlar Lodz’un kuzey doğu kısmında bir getto kurulmasını emretti. Tüm Lodz nüfusunun üçte birinden fazlasını oluşturan, 160.000’den fazla Yahudi şehrin küçük bir bölümüne yerleştirildi. Lodz Yahudileri, savaş öncesi Polonya’sında Varşova’dan sonra ikinci en büyük Yahudi cemaatini oluşturuyordu. Lodz gettosu şehrin diğer bölümlerinden dikenli tellerle ayrıldı. Getto alanı, gettonun dışında bırakılan iki ana yol kavşağı ile üç kısma bölündü. Gettonun bu üç kısmını birbirine bağlamak için üst geçitler yapıldı. Lodz’daki Yahudi olmayan nüfusunun kullandığı tramvaylar gettonun içinden geçiyordu ancak getto içinde durması yasaktı. Gettodaki hayat şartları korkunçtu. Bölgenin çoğunda musluklardan su akmıyordu ya da kanalizasyon sistemi yoktu. Ağır iş, aşırı kalabalık ve açlıktan ölüm, hayatın baskın unsurlarıydı.
16 OCAK 1942
LODZ YAHUDİLERİ CHELMNO ÖLÜM MERKEZİNE SÜRÜLDÜ
Lodz gettosundan Chelmno ölüm merkezine sürgünler başladı. Alman polisi gettodakileri gruplar hâlinde toparlıyordu. Çoğu çocuk, yaşlı ve hasta olan yüzlerce Yahudi, sürgünler sırasında hemen oracıkta öldürüldü. 1942 Eylül’üne gelindiğinde 70.000’den fazla Yahudi ve yaklaşık 5.000 Roman (Çingene) Chelmno’ya götürülmüştü ve seyyar gaz kamyonlarında (gaz odası görevi gören, hava geçirmeyen bölmeleri olan kamyonlarda) öldürülmüştü.
Lodz gettosundaki Yahudiler Chelmno imha kampına götürülmek üzere sevkiyat trenlerine dolduruldu. 1942–1944 arası, Lodz, Polonya — National Museum of American Jewish History, Philadelphia
1942 Eylül–1944 Mayıs arasında, Lodz’dan herhangi bir büyük sürgün yapılmadı. Getto zorunlu çalışma kampını andırıyordu. 1944 baharında, Naziler Lodz gettosunu yıkmaya karar verdi. O tarihte, Lodz yaklaşık 75.000 Yahudi nüfusuyla Polonya’da kalan son gettoydu. 23 Haziran 1944’te, Almanlar Lodz’dan sürgünlere tekrar başladılar. Yaklaşık 7.000 Yahudi Chelmno’ya götürülüp öldürüldü. Sürgünler Temmuz ve Ağustos ayında devam etti. Gettodaki kalan nüfusun çoğu Auschwitz-Birkenau imha kampına götürüldü. Lodz gettosu ortadan kaldırıldı.
Lodz Yahudileri, savaş öncesi Polonya’sında Varşova’dan sonra ikinci en büyük Yahudi cemaatini oluşturuyordu. Lodz gettosu şehrin diğer bölümlerinden dikenli tellerle ayrılmıştı. 1942 Eylül–1944 Mayıs arasında, Lodz’dan herhangi bir büyük sürgün yapılmadı ancak 23 Haziran 1944’te, Almanlar Lodz’dan sürgünlere tekrar başladılar. Yaklaşık 7.000 Yahudi Chelmno’ya götürülüp öldürüldü. Sürgünler Temmuz ve Ağustos ayında devam etti. Gettodaki kalan nüfusun çoğu Auschwitz-Birkenau imha kampına götürüldü.
Kaynak: USHMM
Gettolarda hayat genellikle dayanılmazdı. Aşırı kalabalık olması olağandı. Tek dairede birkaç aile birden yaşayabiliyordu. Sıhhî tesisat çökmüştü. Dışkılar çöplerle birlikte sokaklara atılıyordu. Bu tür sıkışık ve sağlıksız konutlarda bulaşıcı hastalıklar da hızla yayılıyordu. İnsanlar her zaman açtı. Almanlar sakinlerin sadece çok az bir miktar ekmek, patates ve yağ satın almasına izin vererek, onları kasıtlı olarak açlıktan öldürmeye çalışıyordu. Gettoda yaşayanlardan bazılarının içeri kaçak yiyecek sokmak için harcayabileceği parası ya da değerli eşyası vardı, diğerleri ise hayatta kalmak için dilenmek ya da çalmak zorundaydı. Uzun kış ayları boyunca ısınma yakıtı çok az bulunuyordu ve çoğu insan yeterli giyeceğe sahip değildi. Açlıktan ve soğuğa maruz bırakılmaktan güçsüzleşmiş insanlar kolayca hastalıklara kurban gidiyordu. Gettolarda hastalıktan, açlıktan ya da soğuktan on binlerce insan ölüyordu. Bazıları ümitsiz hayatlarından kurtulabilmek için intihar ediyordu.
Her gün çocuklar yetim kalıyordu ve hatta pek çok çocuk kendisinden daha küçük yaştaki çocuklara bakmak zorundaydı. Yetimler çoğunlukla ellerinde zaten paylaşacak çok az şeyi olan ya da hiçbir şeyi olmayan insanlardan bir parça ekmek dilenerek sokaklarda yaşıyordu. Pek çoğu kışın soğuktan donarak ölüyordu.
Çocuklar hayatta kalmak için uyanık olmak ve bir işe yaramak zorundaydılar. Varşova gettosundaki küçük çocuklar bazen getto duvarındaki dar aralıklardan emekleyerek geçerek, ailelerine ve arkadaşlarına yiyecek çalmada yardımcı oluyordu. Bunu büyük bir risk alarak yapıyorlardı. Çünkü yakalanan kaçakçılar şiddetle cezalandırılıyordu.
Birçok genç, gettolarda yetişkinler tarafından düzenlenen derslere katılarak eğitimine devam etmeye çalışıyordu. Bu tür dersler Nazilere karşı gelerek, gizli olarak yapıldığından, öğrenciler yakalanmamak için gerektiğinde kitaplarını giysilerinin içine saklamayı öğrenmişti.
Etraflarındaki acı ve ölüme rağmen, çocuklar oyuncaklarla oynamaya son vermedi. Kimi çok sevdiği bebeğini, kimiyse kamyonunu gettoya getirmişti. Bulabildikleri her türlü bez ve tahta parçasıyla çocuklar kendileri de oyuncaklar yapıyordu. Lodz gettosunda, çocuklar boş sigara kutularının üstlerinden iskambil kâğıtları yapmışlardı.
Önemli Tarihler
8 ŞUBAT 1940
LODZ YAHUDİLERİ ZORLA GETTOYA YERLEŞTİRİLDİ
Almanlar Lodz’un kuzey doğu kısmında bir getto kurulmasını emretti. Tüm Lodz nüfusunun üçte birinden fazlasını oluşturan, 160.000’den fazla Yahudi şehrin küçük bir bölümüne yerleştirildi. Lodz Yahudileri, savaş öncesi Polonya’sında Varşova’dan sonra ikinci en büyük Yahudi cemaatini oluşturuyordu. Lodz gettosu şehrin diğer bölümlerinden dikenli tellerle ayrıldı. Getto alanı, gettonun dışında bırakılan iki ana yol kavşağı ile üç kısma bölündü. Gettonun bu üç kısmını birbirine bağlamak için üst geçitler yapıldı. Lodz’daki Yahudi olmayan nüfusunun kullandığı tramvaylar gettonun içinden geçiyordu ancak getto içinde durması yasaktı. Gettodaki hayat şartları korkunçtu. Bölgenin çoğunda musluklardan su akmıyordu ya da kanalizasyon sistemi yoktu. Ağır iş, aşırı kalabalık ve açlıktan ölüm, hayatın baskın unsurlarıydı.
16 OCAK 1942
LODZ YAHUDİLERİ CHELMNO ÖLÜM MERKEZİNE SÜRÜLDÜ
Lodz gettosundan Chelmno ölüm merkezine sürgünler başladı. Alman polisi gettodakileri gruplar hâlinde toparlıyordu. Çoğu çocuk, yaşlı ve hasta olan yüzlerce Yahudi, sürgünler sırasında hemen oracıkta öldürüldü. 1942 Eylül’üne gelindiğinde 70.000’den fazla Yahudi ve yaklaşık 5.000 Roman (Çingene) Chelmno’ya götürülmüştü ve seyyar gaz kamyonlarında (gaz odası görevi gören, hava geçirmeyen bölmeleri olan kamyonlarda) öldürülmüştü.
23 HAZİRAN 1944
ALMANLAR LODZ GETTOSUNDAN SÜRGÜNLERE YENİDEN BAŞLADI
1942 Eylül–1944 Mayıs arasında, Lodz’dan herhangi bir büyük sürgün yapılmadı. Getto zorunlu çalışma kampını andırıyordu. 1944 baharında, Naziler Lodz gettosunu yıkmaya karar verdi. O tarihte, Lodz yaklaşık 75.000 Yahudi nüfusuyla Polonya’da kalan son gettoydu. 23 Haziran 1944’te, Almanlar Lodz’dan sürgünlere tekrar başladılar. Yaklaşık 7.000 Yahudi Chelmno’ya götürülüp öldürüldü. Sürgünler Temmuz ve Ağustos ayında devam etti. Gettodaki kalan nüfusun çoğu Auschwitz-Birkenau imha kampına götürüldü. Lodz gettosu ortadan kaldırıldı.
Paylaş: